گزارش اقدامات موثر در کاهش نرخ خرابی کنتورهای مشترکین

یکی از مشکلات شرکت های آب و فاضلاب بالا بودن نرخ خرابی کنتورهای مشترکین می باشد. بر اساس آمار خرابی کنتور تا سال 1388 هر سال حدود 25000 دستگاه از کنتورهای مشترکین شهرهای استان آذربایجان غربی به دلایل مختلف خراب و تعویض شده است. این مسئله ضمن اتلاف شدید منابع مالی سبب افزایش آب بدون درآمد و نارضایتی  مشترکین شده است.  برای حل مشکل در سال 89 یک پروژه تحقیقاتی با عنوان "بررسی علل و عوامل خرابی کنتورهای مشترکین" تعریف و انجام گردید. با بکارگیری نتایج تحقیق و برخی از اقدامات اصلاحی، درصد خرابی کنتورهای مشترکین از بالای 6% در سال 1388 به کمتر از 3% در سال های اخیر رسیده است. البته هنوز اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه برای رفع برخی مشکلات به دلایل مختلف اجرایی نشده است و امید است در آینده با اجرای کامل اقدامات اصلاحی موثر، درصد خرابی کنتورهای مشترکین تا حد بسیار زیادی کاهش یابد.  در این گزارش اقدامات انجام شده برای کاهش خرابی کنتورهای آب مشترکین ارائه شده است امید است استفاده از تجربیات برای کلیه شرکت های آب و فاضلاب مفید بوده باشد.

مقدمه: 

این گزارش در دو بخش ارائه شده است.

در بخش اول خلاصه ای از نتایج مشاهدات تحقیق ارائه شده است.

در بخش دوم خلاصه ای از عناوین اقدامات موثر بر کاهش نرخ خرابی کنتورها ارائه شده است.

 

بخش اول) نتایج مشاهدات:

در این بخش خلاصه ای از نتایج مشاهدات در سه دسته ظاهری، داخلی ناشی از بهره برداری و اشکالات ساختاری کنتور ارائه شده است.

 

الف) اشکالات ظاهری:

• 12% کنتورهای خراب دارای ترک در شیشه کنتور بوده است.
• 25% کنتورهای خراب غیرقابل قرائت بوده و دارای مشکل کدورت شیشه کنتور بوده است.
• 28% کنتورهای خراب فاقد درپوش کنتور بوده است.
• 41% کنتورهای خراب فاقد پلمپ سالم بوده است.
• 19% کنتورهای خراب دچار کدورت شماره انداز بودند.
• 25% کنتورهای خراب شیشه شکسته و تخریبی بوده است.
• 2% کنتورهای خراب بطور مشخص از شیشه دستکاری می شده است.

در مجموع متوسط استان، چنانچه از مشکل ناسالم بودن پلمپ کنتور و شکستگی درپوش کنتور صرفنظر کنیم بیش از 40% کنتورهای خراب از نظر ظاهری به عنوان کنتور سالم قابل قبول نبوده و نیاز به تعویض دارند.

حوضچه کنتور حدود 30% مشترکین (اغلب در ساختمان های شمالی که کنتور در حیاط نصب شده است) پر از آشغال و گل و لای بوده که در مدت کوتاهی (حدود 2 تا 3 سال) موجب خوردگی بدنه کنتور شده و کنتور دچار ترکیدگی خواهد شد.

 

ب) اشکالات داخلی کنتور ناشی از بهره برداری:

• 20% کنتورهای خراب دارای مشکل پرشدن آشغال در صافی (توری کنتور) بوده است.
• 18% کنتورهای خراب دارای مشکل گل گرفتگی چرخ دنده ها بوده است.
• 17% کنتورهای خراب دارای مشکل رسوب گرفتگی چرخ دنده ها بوده است. (در شهر مهاباد به علت اشکال در فرآیند تصفیه خانه آب، در مدت کوتاهی کمتر از 2 سال کنتور دچار رسوب گذاری شدید شده و دچار خطای فاحش می گردد و در عرض 5 سال خراب می گردد. هم اکنون بیش از 50% آمار کنتورهای خراب موجود مربوط به مهاباد می باشد.)
• 2% کنتورهای خراب به علت ضربه و صدمات مکانیکی از بیرون به کنتور بوده است.
• 4% خرابی به علت گیر کردن شن و ماسه در لابلای چرخ دنده ها بوده است.
• 1% خرابی به علت گیر کردن تراشه های سوراخ کاری لوله محل نصب انشعاب در لابه لای چرخ دنده ها بوده است.
• 1% خرابی به علت شکستگی قطعات ناشی از فشار یخ زدگی آب در داخل کنتورها بوده است.
• 1% خرابی ها به علت دستکاری داخلی و غیرقابل تشخیص مشترکین بوده است. 

در مجموع حدود 35% از کنتورها به علت اشکال در فرآیند بهره برداری دچار خرابی می گردند.

 

ج) اشکالات داخلی ناشی از نامرغوب بودن قطعات داخلی کنتورها:

8% خرابی کنتورها به علت ضعیف شدن مغناطیس و ایجاد پدیده دیسکوپلینگ بوده است.

3% خرابی کنتورها ناشی از دررفتگی و یا شکستگی قطعات داخلی به علل مختلف بوده است.

4% کنتورهای خراب دچار خطا در کارکرد بوده و تعویض شده است.

با توجه به نتایج حاصل حدود 15% خرابی کنتورها به علت نامرغوب بودن قطعات کنتور اتفاق افتاده است.

 

جمع بندی نتایجی خرابی کنتورها:

در جدول ذیل جمع بندی نتایج علل خرابی کنتورهای آب ارائه شده است.

نمودار علل تعویض کنتورهای خراب

بخش دوم) اتخاذ راه کارهای مقابله با عوامل خرابی کنتور

با توجه به نتایج حاصل از تحقیقات کنتور مشخص شد که علل عمده خرابی کنتورهای مشترکین ناشی از شرایط نامطلوب نگهداری و بهره برداری کنتورهای آب می باشد. حدود 35% خرابی کنتورها به علت نامرغوب بودن قطعات بوده است.

لازم به ذکر است خرابی کنتورها به علت معیوب بودن قطعات معمولاً در چند ماه اول بهره برداری اتفاق می افتد که شامل گارانتی می باشند ولی در اکثر موارد کنتورهای دارای گارانتی به علت ضعف سیستم به انبوه کنتورهای خراب اضافه شده است. برای کاهش خرابی کنتورها انجام برخی اقدامات اصلاحی به شرح ذیل در برنامه قرار گرفت.

 

2-1- اصلاح فرآیند شناسایی و تعویض کنتور خراب
حدود 8% کنتورهای خراب تعویض شده سالم بوده است. برای کاهش آن فرآیند شناسایی و تعویض کنتور خراب اصلاح گردید. در فرآیند جدید یک نفر تحت عنوان مامور فنی به محل کنتورهای مشکوک به خرابی مراجعه و پس از بررسی و تست کنتور نتایج را به کمیته رسیدگی گزارش می کند. پس از تصویب، دستور تعویض کنتور خراب صادر می گردد. 
2- کاهش رسوبات شبکه: حدود 30% خرابی کنتورها به دلیل جرم گرفتگی و گیر کردن ماسه و گل و لای در لابلای چرخ دنده ها بوده است. برای کاهش خرابی کنتورها ناشی از این مسئله یک دستورالعمل برای جلوگیری از ورود گل و لای به شبکه در هنگام تعمیرات اتفاقات آب تدوین گردید. این دستورالعمل طی کلاس آموزشی به استادکاران آموزش داده می شود تا با رعایت آن از خرابی کنتورها جلوگیری گردد.

3. اصلاح روش نصب انشعاب:

حدود 1% خرابی کنتورها به دلیل گیر کردن تراشه سوراخ انشعاب در لابلای چرخ دنده ها بوده است. برای کاهش خرابی کنتور ناشی از این مسئله، نحوه نصب انشعاب آب بررسی و مشخص شد بعضی از استادکاران نصب انشعاب، در روش نصب کنتور خطا دارند لذا روش صحیح آن طی کلاس آموزشی به استادکاران آموزش داده شد.

 

4. حدود 1% خرابی کنتورها به دلیل یخ زدگی کنتورها بوده است.

برای جلوگیری از یخ زدگی کنتورها، یک بروشور تهیه و قبل از ایام یخ بندان در بین مشترکین در معرض خطر یخ زدگی توزیع می گردد. همچنین یک کلیپ از روش مذکور تهیه و از صدا و سیما پخش می گردد. با این روش، آمار یخ زدگی کنتورها تا حد زیادی کاهش یافته است.

 

5. بازسازی توسعه آزمایشگاه کنتور آب

یکی از اقدامات مهم در راستای مدیریت کنتورهای مشترکین، وجود آزمایشگاه کنتور آب فعال می باشد. این شرکت در طی سال های اخیر، نسبت به بازسازی و توسعه آزمایشگاه کنتور آب در حد آزمایشگاه مرجع با مشخصات ذیل اقدام نموده است.

• تهیه کلکسیونی از کنتورهای قدیمی و آنتیک
• تهیه کلکسیونی از انواع کنتورهای رایج موجود در بازار
• تهیه کلکسیونی از انواع خرابی های کنتور
• تهیه کلکسیونی از انواع دستکاری های کنتور
• تهیه آرشیو فنی کتب و مقالات و استانداردها و دستورالعمل های مربوط به کنتورهای آب
•  تهیه تصاویر و پوستر و سایر موارد مربوط به نصب و بهره برداری از کنتورهای آب

برای تست کل کنتورهای خریداری شده یک دستگاه تست کنتور 30 تایی در دست بهره برداری است و هم اکنون پروژه مکانیزاسیون کامل آن در دست اقدام است.

6- نظارت و کنترل بیشتر در جلوگیری از خرید کنتورهای نا مرغوب

حدود 15% از خرابی کنتورها به علت کیفیت نامرغوب قطعات بوده است. با شناسایی نقاط ضعف عمده کنتورها، مشخصات خرید کنتور بازنگری شده و بخصوص ارزیابی مشکل دیسکوپلینگ در مغناطیس کنتورها مورد توجه قرار گرفته است. با مشخص شدن این مشکل در خرید کنتورهای خشک بازنگری شده و هم اکنون فقط کنتورهای نیمه خشک با پکولینگ مکانیکی (غیرمغناطیسی) خریداری می گردد.

 

7- ساماندهی سیستم رسیدگی به گارانتی کنتورها:

از تعداد 1120 دستگاه کنتور خراب ارسالی کارکرد تعداد 90 دستگاه (8%) کمتر از 1500 مترمکعب بوده است که تعداد 53 دستگاه (5% کنتورهای خراب) شامل گارانتی بوده است. با بررسی انجام شده یک ضعف ساختاری در شناسایی و استفاده از گارانتی کنتورها ملاحظه شد و  سیستم رسیدگی به گارانتی کنتورهای خراب مورد توجه قرار گرفت. در این روش کلیه کنتورهای خراب تعویضی با کارکرد کمتر از 2500 متر مکعب جهت بررسی وجود گارانتی و همچنین استفاده از گارانتی به طور سیستماتیک تدوین و به اجرا درآمده است. با انجام این کار در سال جاری هر یک از امور آب و فاضلاب کنتورهای خراب شامل گارانتی کنتورها را جمع آوری، بسته بندی و پس از مستند سازی به فروشندگان ارسال می کنند. استفاده از گارانتی کنتورها در سال جاری قابل توجه بوده است. با انجام اقدامات فوق درصد قابل توجهی از خرابی های کنتور کاسته خواهد شد. در طی سال گذشته با ایجاد حساسیت لازم در همکاران، درصد خرابی کنتور از 6% به کمتر از 3% کاهش یافت یعنی آمار خرابی کنتور حدود 50% کاهش یافته است. امید است با اجرایی کردن سایر برنامه های مصوب، درصد خرابی کنتور به کمتر از 2%  کاهش یابد. در نمودار ذیل روند تدریجی کاهش نرخ خرابی کنتورهای مشترکین شهرهای استان آذربایجان غربی از سال 95-1387 ارائه شده است. کاهش ملموس نرخ خرابی کنتور در سال 1391 از اثرات اقدامات اصلاحی حاصل از نتایج تحقیق بوده است. امید است با استفاده از نتایج تحقیق درصد خرابی کنتور که در حال حاضر در سطح کشور حدود 5%  است به کمتر از یک درصد کاهش یابد. با کاهش خرابی کنتور ضمن کاهش بار مالی، نارضایتی مشترکین از این بخش نیز کاهش یابد.