پروژه اضطراری تامین آب شرب شهر بانه

با افزایش جمعیت و فعالیت‌های اقتصادی، مصرف منابع آب و تقاضا به طور پیوسته افزایش می‌یابد، بطوری‌که مساله کمبود منابع آب بخصوص آب شیرین یکی از بزرگترین مشکلاتی است که در نیمه دوم قرن بیستم مطرح گردیده است. این مهم در ایران نیز با توجه به کمبود بارش ها خصوصا در سال های اخیر بسیار وخیم تر شده به گونه ای که طبق آمار جهانی ایران در زمره کشورهای شدید آب قرار گرفته است.[1] مساله مدیریت آب شهری با توجه به بروز بحران های کم آبی اخیر، اهمیت بسیار زیادی یافته است، تا بتوان علاوه بر مساله ذخیره سازی آب، منابع جدیدی ایجاد کرد و آنها را جایگزین منابع آب قبلی مثل آبهای زیرزمینی و آبهای سطحی نمود و در نتیجه مصرف آبهای زیرزمینی و سطحی را کاهش داد . در این راستا به علت کمبود آب طبیعی و افزایش فاضلاب شهری، بازیافت از فاضلاب، بعنوان یک منبع جدید آب، جهت پیشبرد اهداف توسعه پایدار شهری، بررسی شده است . در سال‌های اخیرسیستم‌هایی جهت بازیافت و استفاده مجدد از منابع آب پیشنهاد شده است، که سیستم‌های سبز نامیده میشوند . اهداف این سیستم ها تولید منابع آب جدید با بازیافت فاضلاب‌ها و تولید آب بیشتر جهت آب‌دهی اراضی، حفاظت از منابع آب موجود مثل آب‌های سطحی و زیرزمینی و کاهش میزان فاضلاب تولید شده می باشد. در این طرح سعی شده است ضمن معرفی کامل پکیچ بازچرخانی آب خاکستری، آب مورد نیاز فلاش تانک ها را با استفاده از این سیستم تامین نمود. با اجرای این طرح به میزان  20 درصد از مصارف آب ادارات کاهش خواهد یافت. دفتر مدیریت مصرف شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان با همکاری شرکت دانش بنیان بهپویان، با توجه به ارزش بالای آب شرب و معضلات هزینه ای و فنی استحصال آب شرب در این استان، به عنوان متولی و پیشرو در زمینه مدیریت مصرف آب شرب با استفاده از سیستم های بازچرخانی آب خاکستری اقدام به نصب نمونه های پایلوت در سطح استان و در مراکز استراتژیک دولتی و فرهنگی نموده که علاوه بر کاهش مصارف آب شرب، فرهنگ سازی در استفاده مجدد از آب قابل ریوز را نیز در دستور کار خود قرار داده است.

مقدمه:

شهر بانه با جمعیت شهری 110218 نفر 23185 با فقره انشعاب آب چهارمین شهر بزرگ استان می باشد. نیاز آب شرب این شهر در سال 8.5 میلیون مترمکعب (270 لیتر در ثانیه) بوده که به دلیل موقعیت تجاری شهر با ورود گردشگران تجاری گاها نیاز آبی آن به حداکثر 330 لیتر در ثانیه  می رسد. بر اساس آخرین نقشه طرح تفضیلی شهر بانه در سال 1395، نواحی منفصل واقع در بخش شرق و جنوب شرقی بانه شامل (پروژه کهنه، فتاحی، احمد آباد، محمدی، گلستان، تازه آباد عثمان آباد و شهرک بهداشت) و نواحی منفصل در بخش غرب و شمال غربی بانه شامل ( کوپیچ علیا، جاده سردشت، بنی رزان، جاده سلیمانیه و سلیمان بگ) به محدوده شهر بانه اضافه شده است. مساحت محدوده قانونی شهر بانه 882 هکتار و مجموع مساحت نواحی منفصل 433 هکتار می باشدکه برابر با 49% مساحت محدوده قانونی شهر بانه می باشد. با اضافه شدن نواحی منفصل به محدوده قانونی شهر بانه پیش بینی می گردد تا سال 1420 جمعیتی بالغ بر 51000 نفر (11000 فقره انشعاب)  به جمعیت فعلی اضافه گردد.

منابع تامین آب بانه

منبع اصلی تامین آب شرب شهر بانه سدبانه(سبدلو) با ظرفیت 4 میلیون متر مکعب می باشد که با توجه به نیاز 8.5 میلیون متر مکعبی این شهر در طول سال مبرهن است که تامین آب شرب شهر از لحاظ کمی با مشکل رو به رو می باشد.با توجه به محدودیت حجمی سد بانه و حوضه آبریز سد، این شرکت طی سنوات گذشته اقدام به انتقال آب از رودخانه های اطراف به سد نموده است. 

مشکلات آب شرب شهر بانه

مشکلات آب شرب شهر بانه از دو دیدگاه کمی و کیفی به شرح ذیل وجود دارد:

1) مشکل کمی آب شرب بانه

با توجه به حجم سد بانه، حجم آورد رودخانه پایین دست سد، دبی چشمه های منابع تامین میزان نیاز با حجم در دسترس در نقطه سربه سری قرار دارد که هر ساله در اواخر آبان ماه تامین آب شرب بانه با تهدید جدی مواجه می شود. در پائیز سال 1396 نیز با توجه به حجم 1 میلیون متر مکعبی قابل استحصال باقی مانده سد و کاهش دبی دیگر منابع تامین به میزان 60% متوسط تولید آن (50 لیتر بر ثانیه) و نیاز آبی شهر در این فصل (250 لیتر بر ثانیه) پیشبینی می گردد در زمستان سال 96 شهر بانه با بحران فقدان آب شرب مواجه گردد.

اهم اقدامات انجام شده جهت کاهش مشکلات کمی:

الف ) برنامه بلند مدت تامین آب شرب شهربانه:

مطالعات انجام شده در خصوص تامین آب در سال 1420 جهت نیاز آب شرب جمعیت 175000 نفری 16.15 میلیون مترمکعب (512 لیتر بر ثانیه) می باشد که بمنظور تامین حجم مازاد مورد نیاز سد عباس آباد با رویکرد تامین آب شرب آماده بهره برداری بوده و می بایست 7.65 میلیون متر مکعب از سد عباس آباد و  5.5 میلیون متر مکعب از سد بانه تامین گردد.

برای تامین آب از سد عباس آباد طی سنوات گذشته جهت تکمیل پروژه آبرسانی شهر بانه، شرکت آب منطقه ای کردستان علاوه بر ساخت سد، اقدام به اجرای بخشی از خط انتقال آن تا شهر بوئین به طول 10.5 کیلومتر صورت گرفته است ولیکن بدلیل به عدم تکمیل 11.5 کیلومتری باقیمانده خط انتقال، 2 باب ایستگاه پمپاژ و تصفیه خانه آب جدید (با برآورد 650 میلیارد ریال) توسط شرکت آب منطقه ای کردستان امکان استفاده از آب سد عباس آباد جهت رفع کمبود آب بر اساس طرح آبرسانی بانه وجود ندارد.

ب) برنامه تامین اضطراری آب شرب شهر بانه

با توجه به پیش بینی کاهش بارندگی از حد نرمال منطقه و کاهش حجم ذخیره سد بانه از یکسو و نیز عدم تکمیل طرح بلند مدت آبرسانی بانه از سوی دیگر شرکت آب و فاضلاب کردستان را برآن داشت که در آبان ماه سال 96 راسا اقدام به تشکیل کمیته فنی و مدیریت بحران با ریاست مدیر عامل شرکت نماید که بررسی های صورت گرفته حاکی از امکان برداشت از حجم ذخیره کافی آب سد عباس آباد و از محل فاز اول خط انتقال آب این سد واقع در شهر بوئین در فاصله 6  کیلومتری شهر بانه بود که بر این اساس پروژه اضطراری تامین آب شرب بانه با صرف 12000 نفر ساعت کار کارشناسی و عملیاتی طی دوماه و با حمایت مسئولان وزارت نیرو، آب و فاضلاب کشور، استانداری کردستان و نمایند ه محترم مردم بانه در مجلس شورای اسلامی و با همت کارکنان شرکت آب و فاضلاب با بودجه ای بالغ بر 60 میلیارد از محل منابع آب و فاضلاب کشور و نیز منابع داخلی شرکت آب و فاضلاب کردستان طراحی و اجراء گردد.

این پروژه بلحاظ زمان اجراء،  چگونگی اجراء  و نیز روش اجراء (طراحی و اجراء توسط پرسنل شرکت آب و فاضلاب شهری کردستانریا، در فصل سرد و بارندگی، اجرا بر روی سطح زمین با استفاده از بالشتکهای بتونی) در نوع خود در سطح کشور بی نظیر بوده و راه اندازی آن این نوید را می دهد که با همکاری شهروندان محترم بانه در مدیریت مصرف آب شرب تا تکمیل طرح آبرسانی بلند مدت بانه بحران کمی متوجه نیاز آب شرب شهروندان بانه ای نخواهد شد.

بخش های مختلف پروژه اضطراری تامین آب شرب بانه شامل:

1. سایت تصفیه آب با ظرفیت تصفیه 250 لیتر بر ثانیه شامل واحدهای تزریق مواد شیمیائی، انعقاد، فیلتراسیون و گندزدائی  به روش الکترولیز نمک طعام
2. دو واحد ایستگاه پمپاژ به ظرفیت 200 لیتر بر ثانیه و هد پمپاژ 17 بار شامل پست برق هوایی 450 کیلو وات، 2 عدد تابلو برق سه پنله و 7 دستگاه  پمپ فشار قوی
3. بهسازی محوطه 1 هکتاری سایت تصفیه و پمپاژ بوئین
4. احیاء 4500 متر خط انتقال چدن داکتیل به قطر 300 میلی متر از ایستگاه پمپاژ شماره 1 تا مخزن قدیم 1000 مترمکعبی عثمان آباد
5. بهسازی محوطه مخزن قدیم 1000 متر مکعبی عثمان آباد
6. اجرای 4500 متر خط انتقال رفت بر روی سطح زمین و با استفاده از بالشتک های بتنی از محل ایستگاه پمپاژ شماره 2 به قطر 300 میلمتر و از جنس فولاد همراه با 11 حوضچه شیرآلات مهاری و مانوری بصورت اجراء بر روی سطح زمین
7. تجهیز، لوله کشی و اجرای حوضچه های شبرآلات مخزن جدید 5000 متر مکعبی عثمان آباد 
8. اجرای 2400 متر خط برگشت بر روی سطح زمین و با استفاده از بالشتک های بتنی از محل مخزن جدید 5000 متر مکعبی عثمان آباد تا کلکتور اصلی شبکه توزیع داخل شهر به قطر 300 میلمتر و از جنس فولاد همراه با دو حوضچه شیر آلات مانوری

2) اقدامات انجام شده جهت رفع مشکلات  کیفی آب شرب شهر بانه:

1. راه اندازی ایستگاه پمپاژ شناور و برداشت آب از لایه مناسب در سد بانه
2. طراحی و ساخت تاسیسات هوادهی جهت رفع مواد آلی فرار مولد طعم و بو (VOC) در تصفیه خانه آب شرب بانه.
3. طراحی و ساخت تاسیسات تزریق کربن فعال (PAC) جهت حذف ترکیبات طعم و بو زا در تصفیه خانه آب شرب بانه.

نظر به بررسی نتایج آزمایشات فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و میکروبی آب شهر بانه توسط واحد کنترل کیفی شرکت و نیز مرکز بهداشت شهرستان بانه که برروی آب شهر بانه انجام می‌شود مجموع آزمایش‌های صورت گرفته کیفیت آب شرب را تائید کرده است. این نتایج بیانگر انطباق کیفیت این آب با استاندارد های بهداشتی می باشد. ضمن آنکه با توجه به شرایط کیفی آب سد بانه و فرآیند تصفیه خانه موجود علی رغم اینکه آب شرب هیچگونه مشکل کیفی ندارد اما بلحاظ مطلوبیت امکان حذف کامل طعم و بو در این فصل وجود ندارد. بدیهی است با توجه به طرح آبرسانی بلند مدت بانه و تامین از آب سد عباس آباد آب شرب مطلبوتری در اختیار شهروندان بانه قرار خواهد گرفت.