مدیریت مصرف آب مسجد جامع شهر میناب با نصب تجهیزات کاهنده مصرف

همه مردم در تمام شئون و در هر زمان و مکان موظفند اصل عدم اسراف را رعایت کنند. نعمتهای الهی امانت هایی هستند که خداوند برای رشد و تعالی انسان ها در اختیار آنها قرارداده است، پس بهره‌برداری از نعمتها باید همسو با اوامر الهی و در جهت سعادت جاودانی انسان باشد. در دین مبین اسلام حتی از اسراف کردن آب در وضو گرفتن و غسل کردن نیز نهی شده است. یکی از اماکنی که می بایست مدیریت مصرف آن جدی در نظر گرفته شود مساجد و اماکن مذهبی می باشند که معمولاً مصرف آب در این اماکن بالا می باشد. از موثرترین روش های کاهش مصرف آب شرب استفاده از تجهیزات و ادواتی است که به این منظور ساخته شده اند. شهر میناب به عنوان دومین شهر بزرگ و پر جمعیت استان هرمزگان می باشد. در حال حاضر به دلیل وقوع پدیده خشکسالی در چند سال اخیر و کاهش بارندگی در حوضه آبریز موضوع آب به یک بحران در منطقه تبدیل شده است، لذا هرگونه اقدامی در راستای کاهش مصرف آب می تواند نقش بسزایی در حفظ منابع آبی داشته باشد. به همین منظور امور آب و فاضلاب شهرستان میناب طی سالیان گذشته برنامه های متعددی جهت آموزش مدیریت مصرف و افزایش فرهنگ استفاده صحیح از آب را برگزار نموده است. در این مقاله به تجربه نصب تجهیزات کاهنده مصرف آب  در مسجد جامع شهر میناب و مقایسه میزان مصرف مشترک قبل و بعد از نصب شیرآلات کاهنده مصرف در یک بازه زمانی مشابه پرداخته شده است. همچنین میزان آب مورد نیاز مسجد بر اساس استانداردهای موجود محاسبه و با مقادیر واقعی مصرف نیز مقایسه گردید. نتیجه حاصل از این اقدام صرفه جویی مصرف به میزان 28 درصد بوده است.

مقدمه :

میناب یکی از شهرهای استان هرمزگان در جنوب ایران و مرکز شهرستان میناب است. میناب دومین شهر بزرگ هرمزگان و سرزمینی جلگه‌ای است که به‌علت داشتن منابع آب شرب به‌ویژه رودخانه میناب، یکی از قطب‌های کشاورزی هرمزگان است و از قدیم «گلستان جنوب» هم خوانده می‌شد.[۲] به دلیل وقوع پدیده خشکسالی در چند سال اخیر، کاهش بارندگی در حوضه آبریز و برداشت های بی رویه جهت تامین آب بخش های شرب و کشاورزی این منطقه با پدیده خطرناک فرونشست زمین روبرو گشته است. لذا هرگونه اقدام در راستای کاهش مصرف آب می تواند نقش بسزایی در حفظ و نگهداری منابع آب موجود و حفظ زیست بوم منطقه  در پی داشته باشد.

تعیین محل مورد مطالعه :

مکان مورد نظر مسجد جامع امام خمینی شهر میناب می باشد که بدلیل قرارگرفتن در مرکز شهر و در مجاورت بازار بزرگ شهر جمعیت زیادی  به صورت روزانه  در آن  رفت و آمد می نمایند. همچنین با توجه به اینکه مساجد از پرداخت آب بها معاف می باشند، این مکان جهت صرفه جویی در مصرف آب و نیز کاهش هزینه ها انتخاب گردید.

تصویر شماره 1: موقعیت مسجد جامع امام خمینی شهر میناب

شرح تجربه:

مسجد جامع شهر یکی از مشترکینی است که مصارف بالایی در هر دوره دارد و تجهیزات استفاده شده جهت برداشت آب نیز عمدتاً از شیرهای معمولی که دبی خروجی بالایی دارند می باشد، لذا امور آب و فاضلاب میناب پس از بررسی میزان مصرف مشترک در دوره اول  در سال های1396 ،1397 و 1398 و نیز مقایسه مصرف واقعی با سرانه مصرف محاسباتی مطابق با استاندارد یک مسجد با توجه به شرایط و تعداد نمازگزار، نسبت به نصب تجهیزات کاهنده مصرف (20 دستگاه شیر فشاری زمان دار) اقدام نمود. شیرهای فشاری زماندار می توانند حداقل 30 درصد مصرف را کاهش دهند.]3[ مبنای انتخاب این زمان به دلیل این بوده است که مصارف در این دوره در حد متوسط می باشد، زیرا که در تابستان مصارف بسیار بالا و در ماههای خنک سال مصارف پایین بوده و امکان خطا بدلیل شدت گرما یا سرما در بعضی دوره های مصرف وجود دارد. ولی در بازه زمانی انتخاب شده شرایط آب و هوایی در شهر میناب نسبتا متعادل بوده و تغییرات آب و هوایی در این سه سال بسیار کم مشاهده شده است.

فرآیندها و روش اجرا:

در ابتدا اطلاعات قرائت کنتور مشترک در دوره اول سال 1396 و 1397 از سامانه مشترکین استخراج گردید. سپس در پایان سال 1397 تا قبل از شروع دوره اول سال 1398 تجهیزات کاهنده مصرف در مسجد در قسمت وضوخانه برادران و خواهران نصب و به صورت همزمان میزان دبی شیرهای قبل و شیرهای کاهنده مصرف با انجام آزمایش نایلون مدرج  جهت صحت سنجی مقایسه گردید. نتیجه تست نشان داد که شیرهای قبلی بین دو تا سه برابر شیرهای کاهنده مصرف دبی خروجی دارند.

از طرفی براساس استاندارد های تدوین شده در صنعت آب و جدول سرانه استاندارد]1[، مقدار آب مصرفی مسجد با توجه به تعداد نمازگزار محاسبه شد. جهت تدقیق در محاسبه سرانه آب مورد نیاز، مدت دوره به دو قسمت تقسیم بندی گردید:

1. روزهای عادی سال که تعداد نمازگزار در سه وعده نماز محدود بوده و همچنین مصارف افرادی که به قصد بازار آمده و معمولا جهت آبخوری یا سرویس بهداشتی به مسجد مراجعه می کنند.
2. روزهای جمعه به دلیل برگزاری نماز جمعه جمعیت مسجد بسیار بیشتر از روزهای عادی سال می باشد. همچنین روزهایی که مناسبتهای ملی یا مذهبی بوده ودر مسجد جامع برنامه های اصلی شهر برگزار می شود، میزان مصرف برابر روزهای جمعه فرض گردید. در بازه در نظر گرفته شده روزهای مناسبتی ایام اعتکاف، عیدمبعث، اعیاد شعبانیه شهادت امام موسی کاظم (ع) و 12 فروردین بوده است.

تصویر شماره (2): شیرالات موجود در مسجد قبل از اجرای طرح              تصویر شماره (3) : محاسبه دبی مصرفی شیرالات موجود مسجد با حضور امام جمعه شهرستان

 

تصویر شماره (4): نصب تجهیزات کاهنده مصرف و بررسی دبی مصرفی آن         تصویر شماره (5): محاسبه دبی شیرآلات کاهنده مصرف پس از نصب

 

جدول شماره (1): جدول حداقل سرانه استاندارد مصرف آب

 

همانطور که در جدول شماره 1 مشاهده می گردد مقدار حداقل سرانه مصرف برای مساجد 5-2 لیتر به ازاء  هر نفر در روز برای شستشو و آشامیدن می باشد که با توجه به اقلیم گرم و خشک منطقه  مقدار 5 لیتر در روز به ازای  هر نمازگزار، 2 لیتر در روز به ازای هر مصرف کننده برای شستشو و  نظافت توالت های عمومی  و در مجموع 7 لیتر در روز به ازای هر نمازگزار در نظر گرفته شده است. تعداد نمازگزاران بنا به روزهای هفته در جدول 2 مشخص گردیده است. در جدول شماره 2،  تعداد روزهای جمعه در دوره اول هر سال و نیز ایام مناسبتی محاسبه گردیده است.

 

جدول شماره (2): تخمین تعداد نمازگزار

تعداد نمازگزار (نفر)	سال 396
در روزهای عادی سال جهت نمازهای یومیه	700
در روزهای جمعه و مناسبتهای ملی و مذهبی	2000

 

جدول شماره (3): مجموع روزهای جمعه و مناسبتهای مذهبی و ملی  در بازه زمانی طرح

سال	1396	1397	1398
تعداد روز	12	15	13

 

نحوه  محاسبه آب مورد نیاز مسجد در سال 96، با توجه به اینکه 12 روز  از کل روزهای دوره اول روزهای جمعه و ایام مناسبتی بوده است، به شرح می باشد:

=مقدار مصرف (متر مکعب در دوره)

(نفر)2000×(روز)12×(متر مکعب در روز به ازای هر نفر)7000

 (نفر)700×(روز)28×(متر مکعب در روز به ازای هر نفر)7000+

305.2=

به همین صورت مقدار مصرف برای سال های 1397 و 1398 محاسبه  و در جدول شماره 4 درج گردیده است. نهایتاً مصرف دوره اول سال 1398 پس از نصب تجهیزات کاهنده مصرف قرائت، نتایج بررسی و میزان کاهش مصرف بر اساس مصرف مشترک در دوره مشابه سال های قبل( جدول شماره 5) برآورد گردید که مقادیر در جدول 6 نشان داده شده است:

جدول شماره (4): برآورد مصارف مسجد جامع امام خمینی شهر میناب براساس سرانه های استاندارد

عنوان	1396	1397	1398
تعداد  کل روزهای بازه زمانی	40	42	42
حجم مصرفی (مترمکعب)	305.2	342.3	324.1
حجم مصرفی (مترمکعب در روز)	7.6	8.2	7.7

 

جدول شماره (5): میزان مصرف طبق قرائت کنتور مشترک قبل از نصب تجهیزات کاهنده مصرف

از تاریخ	تا تاریخ	مدت زمان (روز)	حجم مصرفی (مترمکعب)	حجم مصرفی (مترمکعب در روز)
09/01/1396	18/02/1396	40	323	8.1
06/01/1397	17/02/1397	42	360	8.6

 

 

 

جدول شماره (6): میزان مصرف طبق قرائت کنتور مشترک بعد از نصب تجهیزات کاهنده مصرف

از تاریخ	تا تاریخ	مدت زمان (روز)	حجم مصرفی (مترمکعب)	حجم مصرفی (مترمکعب در روز)
07/01/1398	18/02/1398	42	262	6.2

 

نتیجه گیری و جمع بندی:

با توجه به داده های بدست آمده حاصل از قرائت کنتور و میزان آب مورد نیاز نتیجه گیری می شود که با نصب تجهیزات کم مصرف در این مسجد  میزان مصرف حدود 28 درصد نسبت به سال قبل کاهش داشته است که اگر این عدد را به کل سال تعمیم دهیم می توان نتیجه گرفت صرفه جویی تنها در یک اشتراک در طول یک سال حدود 800 مترمکعب خواهد بود.

 

جدول شماره (7): مقایسه مصرف کنتور مشترکین و مقدار آب مورد نیاز محاسباتی بر اساس جمعیت نمازگزار

از تاریخ	تا تاریخ	حجم مصرفی (مترمکعب در روز)بر اساس سرانه ها	حجم مصرفی (مترمکعب در روز) براساس کنتور مشترک
09/01/1396	18/02/1396	7.6	8.1
06/01/1397	17/02/1397	8.2	8.6
07/01/1398	18/02/1398	7.7	6.2

 

همچنین با مقایسه میزان آب مورد نیاز محاسبه شده و مقدار واقعی مصرف در دوره (جدول شماره 7 و نمودار شماره 1) مشاهده می شود که مقدار مصرف پس از نصب کاهنده های مصرف از میزان حجم آب مورد نیاز بر اساس استاندارد تعریف شده نیز کمتر گردیده است که این نتایج نشان دهنده موفق آمیز بودن این طرح می باشد.

نمودار شماره (1): مقایسه مصرف براساس سرانه استاندارد و کنتور مشترک

مراجع

1. http://www.abram-co.ir/62/، جدول حداقل سرانه مصرف آب برای کاربری های مختلف
2. "راهنمای سفر به استان هرمزگان". اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری. 2019-03-14. Retrieved 2019-04-03.
3. 3مشخصات فنی شیرآلات فشاری زماندار، شرکت بلندا 
4. 4سامانه مشترکین آب و فاضلاب شهر میناب