بسته مدیریتی کاهش آب آبیاری و افزایش بهره وری مصرف آب در زراعت چغندر قند

رشد سریع جمعیت جهان و افزایش وقوع خشکسالی‌های ناشی از تغییر اقلیم و اقدامات بشر، سبب شده است آب قابل دسترس برای کشاورزی در سراسر جهان کاهش یابد. کاهش شدید منابع آبی، بخش کشاورزی را به عنوان بزرگترین مصرف کننده منابع آبی، با چالش جدی تنش خشکی روبرو کرده است. با توجه به نیاز مصرفی کشور به مواد غذایی و بالا بردن عملکرد محصولات و همچنین کمبود آب در کشور، افزایش عملکرد در واحد سطح، باید با صرفه جویی در مصرف آب و همچنین افزایش بهره وری آب مصرفی انجام شود. در ایران، در حال حاضر بهره وری مصرف آب در زراعت چغندرقند، حدود 0/6 کیلوگرم شکر به ازای مصرف هر مترمکعب آب است. بر اساس اهداف کلان موردنظر در برنامه‌های ارتقای بهره وری مصرف آب، در نظر است در برنامه افق 1404 به عدد تولید یک کیلوگرم شکر به ازای مصرف هر مترمکعب آب دست‌یافت. برای دستیابی به اهداف برنامه، ضرورت دارد ضمن افزایش عملکرد شکر به حدود 10 تن در هکتار، مصرف آب حتی‎المقدور با مدیریت بهتر منابع آبی و استفاده از راهکارهای کاهش مصرف آب به عدد نیاز آبی واقعی محصول نزدیکتر شود. در این مقاله ضمن ارائه مسائل مرتبط با علل پایین بودن بهره وری آب در زراعت چغندرقند، بسته مدیریتی، جهت کاهش مصرف آب آبیاری و افزایش بهره وری مصرف آب که حاصل تحقیقات متعدد مزرعه‌ای در مناطق مختلف کشور می‌باشد ، ارائه شده است. موارد پیشنهاد شده عبارت اند از 1- کشت زودهنگام چغندرقند، 2- تغییر آرایش کاشت چغندرقند، 3- کم آبیاری در مراحل رشدی مقاوم به کم‌آبی، 4- استفاده از سیستم‌های آبیاری تحات فشار ، 5 توسعه کشت پائیزه چغندرقند، 6- استفاده از ارقام توصیه‌شده برای شرایط کمبود آب، 7- کاشت چغندرقند با استفاده از سیستم کشات نشائی و 8- کشات چغندرقند بعد از برداشت و یا آخرین آبگیری غلات پاییزه. در این مقاله پس از معرفی یافته ها، اثر بخشی آنها و همچنین راهکارهایی جهات الزامات توسعه‌یافته در عرصه ارائه‌شده است.

رشد سریع جمعیت جهان و افزایش وقوع خشکسالی‌های ناشی از تغییر اقلیم و اقدامات بشر، سبب شده است آب قابل دسترس برای کشاورزی در سراسر جهان کاهش یابد. کاهش شدید منابع آبی، بخش کشاورزی را به عنوان بزرگترین مصرفکننده منابع آبی، با چالش جدی تنش خشکی روبرو کرده است. کشور ایران با متوسط بارش در حدود یکسوم متوسط جهان ( 240 میلیمتر)، در یکی از خشکترین مناطق جهان قرار دارد. متوسط مقدار منابع آب تجدیدشونده کشور نیز در حدود 130 میلیارد مترمکعب است که سرانه آن در کشور در حال حاضر حدود 1900 مترمکعب در سال است که نسبت به سال‌های قبل و با توجه به افزایش جمعیت و خشکسالی‌های متعدد، کاهش چشمگیری داشته است. درحالیکه سرانه منابع آب تجدیدشونده در جهان حدود 7600 مترمکعب در سال است که در مقام مقایسه سرانه آب تجدیدپذیر در ایران حدود یک‌چهارم متوسط جهانی است (محمدیان، 1392). توزیع مکانی نامناسب بارندریها در کشور از دیگر معضلات منابع آب کشور است، بطوریکه 70 درصد بارندگی‌ها در 30 درصد مساحت کشور اتفاق میافتد. با توجه به شرایط تغییر اقلیم بیلان منابع آب کشور 10 تا 15 درصد کاهش‌یافته است. در این شرایط توزیع آب سطحی و زیرزمینی نیز با توجه به کاهش بارش‌ها دچار تغییر عمده شده است. با توجه به نیاز مصرفی کشور به مواد غذایی و بالا بردن عملکرد محصولات و همچنین کمبود آب در کشور، افزایش عملکرد در واحد سطح باید با صرفه‌جویی در مصرف آب و افزایش بهره‌وری آب مصرفی انجام شود. تقریباً حدود یک‌پنجم از اراضی چغندرکاری جهان آبیاری میشوند، اما درصد آبیاری از منطقه‌ای به منطقه دیگر متفاوت است. در آمریکا، مدیترانه شرقی،خاورمیانه (مخصوصاً ایران) و شیلی 100-80 درصد سطح زیر کشت چغندرقند آبیاری می‌شوند.