ابهام زدایی از مفاهیم پایه در حوزه مدیریت آب - سازگاری با کم آبی

سازگاری با کم آبی مبحثی است که اخیرا توسط وزارت نیرو و متخصصان بخش آب مورد توجه زیادی قرار گرفته است. ارائه راهکارهای مناسب در این زمینه و برنامه ریزی بلندمدت و کارآمد برای آن نیازمند گفتگو و اجماع نظر پیرامون موضوع مورد بحث است. یکی از مسائلی که باعث می شود، در مباحث مختلف علمی نتوان به اجماع رسید، درک ناصحیح از مفاهیم و نداشتن فرهنگ لغت مشترک است. برای ارائه راهکارهای مناسب سازگاری با کم آبی باید ابتدا درک درستی از دو واژه "سازگاری" و "کم آبی" داشت. مفاهیم مختلفی مرتبط با این دو واژه وجود دارد که باید ارتباط آنها با همدیگر بررسی شده و با شناخت دقیق این مفاهیم، از کاربرد آ نها ب هجای یکدیگر اجتناب شود. در این مقاله برخی از این مفاهیم بررسی م ی شود.

کشور ایران از نظر جغرافیایی در منطقه ای خشک و نیمه خشک قرار گرفته است و یکی از خصوصیات بارز آن مقادیر کمِ بارش سالانه می باشد. در طی سالیان مختلف مردم کشور، با درک این مسئله سعی داشته اند خود را با شرایط خشک منطقه وفق داده و راهکارهایی برای استفاده مناسب و بهینه از منابع آب موجود به ویژه برای فعالیت های کشاورزی پیدا کنند. یکی از موفق ترین راهکارهای استفاده بهینه از منابع آبی، حفر قنات ها بود، که به شکلی بسیار هوشمندانه و سازگار با اقلیم گرم و خشک ایران توسط ایرانیان باستان انجام می شد. انتقال آب در زیر زمین در قنات به شکلی که در معرض نور خورشید و تبخیر قرار نگیرد، یکی از راهکارهای سازگاری با اقلیم گرم و خشک ایران بود. علاوه بر قنات، احداث کانال ها (جوی)، یخچال ها، مخازن ذخیره آب و ... از جمله فعالیت هایی بود که در گذشته برای استفاده بهینه از آب موجود صورت می گرفت Madani( و همکاران، 2016). در سا ل‌های اخیر با توجه افزایش جمعیت و توسعه کشاورزی و صنعت روند استفاده از منابع آب موجود به ویژه آب‌های زیرزمینی افزایش زیادی داشته و این منبع حیاتی را با کسری آب مخزن روب هرو کرده است.. در چنین شرایطی نزولات جوی و منابع آب سطحی و زیرزمینی پاسخگوی نیاز آبی بخ شهای مختلف نم یباشد، بنابراین باید به دنبال راهکارهای مناسبی برای سازگاری با شرایط ک مآبی بود، ب هطور یکه پایایی 1 سیست مهای آبی نیز دچار مشکل نشود. به بیان دیگر توسعه افسارگسیخت های که تاکنون مورد توجه جامعه بوده است، باید به توسعه پایا تبدیل شود. اولین و مهمترین راهکار برای بررسی این مسئله تغییر رویکرد است. رویکرد سیاس تگذاران نسبت به مسائل، باید ب هگون های باشد که همه جوانب یک مسئله در یک سامانه آبی مورد توجه قرار گیرد. اکثر مسائل و مشکلات به وجود آمده ناشی از وجود دیدگاه جزئی نگر 2 است، درحال یکه یک سامانه در هم تنیده 3 آبی به دلیل وجود اثرات متقابل و بازخورد بین اجزای مختلف باید از دیدگاه کل ینگر 4 بررسی شود. همچنین حل مشکلات آب نیازمند مشارکت گروداران 5 و دستیابی به اجماع نسبی بر روی برنامه احیای تعادل و پایایی است. این فرآیند به شدت نیازمند گفتگو و دیالوگ است. متأسفانه آبهام‌های فراوانی در تعریف مفاهیم مرتبط با مباحث آبی وجود دارد؛ درحال یکه یکی از ضرورتهای دستیابی به مفاهمه در دیالوگ، داشتن فرهنگ لغات مشترک می‌باشد. در برخی موارد، رویکرد ناصحیح به مسائل ناشی از عدم آگاهی از تعاریف واژه‌ها و اصطلاحاتی است که در منابع مختلف علمی و سیاستی به وفور استفاده می‌شود. به این منظور باید ابتدا تعاریف درستی از برخی واژه‌ها در این حیطه ارائه شود. یکی از مسائل مهم و مورد توجه وزارت نیرو، بحث سازگاری با کم آبی است. پیش از وارد شدن به مبحث سازگاری با کم آبی و ارائه راهکارهای سازگاری، ابتدا باید با مفاهیم اساسی در این زمینه آشنا شد. در زمینه موضوع سازگاری، مفاهیم مختلفی وجود دارد که باید ارتباط آنها با همدیگر بررسی و با شناخت دقیق این مفاهیم، از کاربرد آنها به جای یکدیگر اجتناب شود. در این مقاله برخی از مفاهیم مهم مرتبط با این بحث بررسی می‌شود.