احدث پروژه مشارکتی استخر ذخیره آب اراضی روستای قتلیش
با عنایت به مسئله خشکسالی و کمبود آبِ سالهای اخیر در کشور ایران، استفاده کنتر ل شده از منابع محدود آبی موجود ازاهمیت بسیار بالایی برخوردار است. کمبود منابع اعتباری از یک سو و اهمیت اجرای احداث استخر ذخیره جهت مهار آبهای سطحی و ذخیره سازی آن در مواقع پرآبی و همچنین نیاز مبرم کشاورزان در فصول کم آبی به منابع آب، لزوم مشارکت کشاورزان و ارگان های دولتی در جهت اجرای پروژه های مدیریت منابع آب ضروری کرده است. بخش عمده ای از منابع تأمین آب اراضی زراعی و باغات روستای قتلیش توسط رودخانه موجود در منطقه تأمین می گردد و این امر سبب افزایش شدید هزینه های انتقال آب و کاهش شدید راندمان آبیاری و از طرفی عدم استفاده بهینه از این منبع آبی می گردد.با توجه به اینکه اجرای سیستم های جدید آبیاری تحت فشار و احداث استخر سبب افزایش قابل توجه راندمان آبیاری اراضی زراعی و باغات روستا خواهد گردید و در رفع تنش های ناشی از دوره های کم آبی و خشکسالی خواهد گردید. جهت اجرای پروژه احدث استخر ذخیره آب در روستای قتلیش ارگانهای مختلفی چون جهادکشاورزی، شرکت آب منطقه ای، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری، اداره کل ثبت اسناد و املاک و کشاورزان روستای قتلیش مشارکت نمودند.که در نهایت در سال 1396 پس از اخذ مجوزات لازمه و با تأمین اعتبار توسط سازمان جهاد کشاورزی و مشارکت 15 درصدی کشاورزان فاز اول پروژه احداث استخر با حجم 33000 متر مکعب و آبیاری تحت فشار 86 هکتار از اراضی روستای قتلیش شروع گردید.
1. مقدمه:
بخش عمده ای از منابع تأمین آب اراضی زراعی و باغات روستای قتلیش توسط رودخانه موجود در منطقه تأمین می گردد و این امر سبب افزایش شدید هزینه های انتقال آب و کاهش شدید راندمان آبیاری و از طرفی عدم استفاده بهینه از این منبع آبی می گردد.با توجه به اینکه اجرای سیستم های جدید آبیاری تحت فشار و احداث استخر سبب افزایش قابل توجه راندمان آبیاری اراضی زراعی و باغات روستا خواهد گردید و در رفع تنش های ناشی از دوره های کم آبی و خشکسالی خواهد گردید. همچنین روستای قتلیش آخرین روستای بهره مند از آب رودخانه گیفان(رودخانه شیرین چای) می باشد احداث استخر در جلوگیری از بروز تنش های آبی و مسائل اجتماعی ناشی از کم آبی بسیار کار آمد خواهد بود . از طرفی روستای قتلیش در مجاورت جاده مواصلاتی روستای هدف گردشگری ایوب و در فاصله 10 کیلومتری روستای مذکور واقع گردیده است که اجرای طرح احداث استخر و توسعه فضای سبز و ایجاد سازه های گردشگری مرتبط در این منطقه نقش بسیار مهمی در جذب گردشگر و استفاده از منابع و درآمدهای مادی ناشی از این موضوع برای اهالی روستا و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم روستا و کل منطقه خواهد گردید. با توجه به اینکه هر روزه تعداد زیادی از مسافران و گردشگران از این منطقه جهت دسترسی به روستای ایوب استفاده می نماید و ایجاد بازارچه های محلی گردشگری و استفاده از توانمندی های مردم روستا در این خصوص بسیار مهم و کارآمد خواهد بودهمچنین احداث استخر ذخیره آب می تواند منجر به توسعه پایدار و ایجاد سایر طرح های مرتبط مانند پرورش ماهی و ... می گردد و این امر در بهبود وضعیت اجتماعی اهالی و همکاری بیش از پیش اهالی روستا در راستای اجرای اهداف پروژه خواهد گردید.
2. موقعیت اجرای طرح:
نقاط utm اجرای طرح مذکور به شرح جدول ذیل می باشد.
جدول شماره1:موقعیت جغرافیایی اجرای طرح احدث استخر ذخیره
|
y |
x |
utm |
|
4183832 |
528401 |
1 |
|
4183581 |
528311 |
2 |
|
4183747 |
528236 |
3 |
|
4183682 |
528467 |
4 |
3. روش اجرا:
با توجه به اینکه این روستا آخرین روستای در مسیر رودخانه می باشد و روستاهای بالادست از ابتدای خرداد تا ابتدای مهرماه به علت کشت سبز برگ لوبیا اکثر آب رودخانه مصرف کرده و عملا در این ماه های سال حداکثر حدود 10 لیتر بر ثانیه آب در اختیار این روستا قرار می گیرد .طبق بازدید به عمل آمده توسط کارشناس طراح در تاریخ 28 خرداد ماه 94 صحت این موضوع مشاهده شد.
با نظر کشاورزان این طرح مقرر گردید که استخر مناسبی جهت ذخیره سازی آب در ماههای که آب در اختیار آنها قرار می گیرد صورت گرفته تا بتوانند در ماههای کم آب کشت سبز برگ خود را انجام دهند.
3-1-مشخصات استخر ذخیره آب
این استخر برای ذخیره سازی 230000 متر مکعب آب طراحی شده است از این استخر هم برای ذخیره سازی و هم با تمهیدات صورت گرفته در خصوص تصفیه آب و گذر از سیستم فیلتراسیون می توان جهت پرورش ماهیان سرمابی استفاده نمود .در جدول زیر محاسبات مربوط با احداث این استخر آورده شده است و نقشه ای پلان و پروفیل نیز پیوست گزارش می باشد.پوشش استخر ورق ژئوممبران همراه با لایه آستر ژئوتکستال می باشد.
جدول (2 ) محاسبه حجم استخر
|
ماه |
دهه |
هیدرو مدول گوجه فرنگی (lit/s/ha) |
سطح زیر کشت گوجه فرنگی(هکتار) |
هیدرو مدول گندم (lit/s/ha) |
سطح زیر کشت گندم(هکتار) |
هیدرو مدول گردو (lit/s/ha) |
سطح زیر کشت گردو(هکتار) |
حداکثر دبی مورد نیاز طرح (lit/s) |
کل سطح زیر کشت |
حجم آب مورد نیاز |
حجم آب دریافتی |
حجم آب قابل ذخیره در استخر |
|
فروردین |
1 |
0.00 |
0.0 |
0.12 |
3.0 |
0.0 |
78.0 |
0.4 |
81.0 |
314 |
129600 |
129286 |
|
2 |
0.00 |
0.0 |
0.25 |
3.0 |
0.0 |
78.0 |
0.7 |
81.0 |
635 |
129600 |
128965 |
|
|
3 |
0.00 |
0.0 |
0.31 |
3.0 |
0.02 |
78.0 |
2.5 |
81.0 |
2345 |
129600 |
127255 |
|
|
اردیبهشت |
1 |
0.00 |
0.0 |
0.43 |
3.0 |
0.06 |
78.0 |
6.1 |
81.0 |
5245 |
129600 |
124355 |
|
2 |
0.05 |
3.0 |
0.53 |
3.0 |
0.10 |
78.0 |
9.6 |
84.0 |
8291 |
129600 |
121309 |
|
|
3 |
0.11 |
3.0 |
0.57 |
3.0 |
0.14 |
78.0 |
13.2 |
84.0 |
12548 |
129600 |
117052 |
|
|
خرداد |
1 |
0.29 |
3.0 |
0.76 |
3.0 |
0.29 |
78.0 |
25.6 |
84.0 |
22122 |
20736 |
-1386 |
|
2 |
0.44 |
3.0 |
0.90 |
3.0 |
0.37 |
78.0 |
33.1 |
84.0 |
28612 |
20736 |
-7876 |
|
|
3 |
0.55 |
3.0 |
0.74 |
3.0 |
0.45 |
78.0 |
39.0 |
84.0 |
37054 |
20736 |
-16318 |
|
|
تیر |
1 |
0.69 |
3.0 |
0.38 |
3.0 |
0.57 |
78.0 |
47.6 |
84.0 |
41104 |
20736 |
-20368 |
|
2 |
0.71 |
3.0 |
0.0 |
0.0 |
0.64 |
78.0 |
52.4 |
81.0 |
45271 |
20736 |
-24535 |
|
|
3 |
0.64 |
3.0 |
0.0 |
0.0 |
0.64 |
78.0 |
51.6 |
81.0 |
49017 |
20736 |
-28281 |
|
|
مرداد |
1 |
0.63 |
3.0 |
0.0 |
0.0 |
0.75 |
78.0 |
60.1 |
81.0 |
51965 |
20736 |
-31229 |
|
2 |
0.33 |
3.0 |
0.0 |
0.0 |
0.65 |
78.0 |
51.9 |
81.0 |
44844 |
20736 |
-24108 |
|
|
|
|
|
|
0.0 |
0.58 |
78.0 |
44.9 |
78.0 |
38781 |
20736 |
-18045 |
|
|
3 |
0.00 |
0.0 |
0.0 |
0.0 |
0.58 |
78.0 |
45.3 |
78.0 |
43085 |
20736 |
-22349 |
|
|
شهریور |
1 |
0.00 |
0.0 |
0.0 |
0.0 |
0.53 |
78.0 |
41.5 |
78.0 |
35887 |
20736 |
-15151 |
|
2 |
0.00 |
0.0 |
0.0 |
0.0 |
0.44 |
78.0 |
34.5 |
78.0 |
29768 |
20736 |
-9032 |
|
|
3 |
0.00 |
0.0 |
0.0 |
0.0 |
0.40 |
78.0 |
31.1 |
78.0 |
29568 |
20736 |
-8832 |
|
|
مهر |
1 |
0.00 |
0.0 |
0.0 |
0.0 |
0.30 |
78.0 |
23.0 |
78.0 |
19898 |
129600 |
109702 |
|
2 |
0.00 |
0.0 |
0.0 |
0.0 |
0.18 |
78.0 |
13.7 |
78.0 |
11869 |
129600 |
117731 |
|
|
3 |
0.00 |
0.0 |
0.12 |
3.0 |
0.08 |
78.0 |
6.7 |
81.0 |
5825 |
129600 |
123775 |
|
|
آبان |
1 |
0.00 |
0.0 |
0.10 |
3.0 |
0.00 |
78.0 |
0.3 |
81.0 |
255 |
129600 |
129345 |
|
2 |
0.00 |
0.0 |
0.07 |
3.0 |
0.00 |
78.0 |
0.2 |
81.0 |
177 |
129600 |
129423 |
|
|
3 |
0.00 |
0.0 |
0.0 |
0.0 |
0.00 |
78.0 |
0.0 |
78.0 |
0 |
129600 |
129600 |
مقدار حجم آب مورد نیاز برای ذخیره کردن از جمع مقدار هایی که در جدول به صورت عدد منفی حاصل شده است ، بدست می آید. این مقدار برابر230000 متر مکعب خواهد بود .
همچنین طبق نظر مشاور طراح و مشاور بازبین بایستی مطالعات کامل زمین شناسی و ژئو تکنیک قبل از احداث استخر صورت گیرد که با نظر کارفرمای محترم مقرر گردید در این موارد در هنگام منعقد شدن قرارداد اجرا و قبل از احداث صورت گیرد . قابل توجه است که انتخاب محل استخر با توجه به نظر نماینده کشاورزان روستا و در زمین موسوم به خرمن گاه صورت پذیرفت.
جدول(3) جدول محاسبه متره و برآورد استخر خاکی با پوشش ورق ژئوممبران در حجم 230000 متر مکعب
|
بهای کل |
بهای واحد(ریال) |
مقدار |
واحد |
شرح |
شماره |
ردیف |
|||
|
5,686,700,000 |
24,600 |
231167 |
متر مکعب |
گودبرداری به ابعاد |
٣٠٥٠٢ |
١ |
|||
|
118,580,000 |
2,450 |
48400 |
متر مربع |
رگلاژ کف و کناره های ترانشه |
٣٠٣٠١ |
٢ |
|||
|
47,187,000 |
1,070 |
44100 |
متر مربع |
آب پاشی وکوبیدن کف ترانشه |
٣٠٨٠٢ |
٣ |
|||
|
2,658,416,667 |
11,500 |
231167 |
متر مکعب |
حمل مواد حاصله از گود برداری |
٣٠٧٠١ |
٤ |
|||
|
7,719,800,000 |
145,000 |
53240 |
متر مربع |
انجام عملیات خرید و نصب ورق ژئوممبران (HDPE) به همراه لایه زئوتکستایل 300 گرمی با ضخامت 1.5 میلیمتر |
* |
٥ |
|||
|
289,027,200 |
39,100 |
7392 |
کیلوگرم |
تهیه و نصب توری سیمی گالوانیزه ( فنس ) با لوازم واتصالات با ضخامت 4 میلیمتر و چشمه 5 سانتیمتری |
١٦٠٤٠١ |
٦ |
|||
|
162,066,667 |
220,000 |
737 |
متر |
تهیه و نصب لوله گالوانیزه 2 اینچ برای اتصال و پایه فنس |
* |
٧ |
|||
|
11,125,140 |
839,000 |
13.26 |
مترمکعب |
انجام عملیات بتنی برای اتصال پایه های گالوانیزه در زمین |
٨٠١٠٢ |
٨ |
|||
|
4,000,000 |
400,000 |
10 |
عدد |
انجام عملیات اتصالات پلکان لاستیکی و نصب آن بر روی دیواره شیبدار به همراه نصب تابلو هشدار دهنده |
* |
٩ |
|||
|
13,200,000 |
15,000 |
880 |
متر طول |
انجام عملیات حفر ترانشه به عرض و ارتفاع 60 سانتیمتر |
* |
١٠ |
|||
|
45,000,000 |
15,000,000 |
3 |
|
حمل لوازم و ورق |
|||||
|
16,755,102,673 |
جمع کل |
||||||||
|
24,929,079,513 |
1.05 |
1.3 |
1.09 |
جمع با ضرایب |
|||||
پیرو ظرفیت سازی صورت گرفته در روستای قتلیش توسط پروژه مدیریت جامع حوزه آبخیز استان خراسان شمالی، جوامع محلی روستای قتلیش در راستای اهداف اصلی پروژه- حفظ منابع طبیعی و مدیریت منابع آب، پیشنهاد واگذاری عرصه مورد نیاز جهت احداث استخر را داشتند. اعضای گروه برنامه ریزی و توسعه روستای قتلیش بیان کردند به دلیل نداشتن سند اراضی ملی مشکل واگذاری زمین باعث میشود که اعتماد مردم به پروژه و دولت بصورت چشمگیر کاهش پیدا کند بنابراین با مشارکت پروژه مدیریت جامع حوزه آبخیز، و پیگیری های فراوان مدیرکل محترم منابع طبیعی و آبخیزداری استان در سال 95 واگذاری زمین جهت احداث استخر نهایی شد. که درسال 96 با تامین اعتبار سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی و مشارکت 15 درصد کشاورزان روستای قتلیش، فاز اول احداث استخر ذخیره به مساحت یک هکتار و با حجم 33000متر مکعب شروع شد که در ادامه جهت ترویج شیوهای نوین آبیاری آموزشهای لازم توسط ترویج جهاد کشاورزی و پروژه مدیریت جامع و منارید خراسان شمالی برگزار گردید و درنهایت با تامین اعتبار توسط سازمان جهاد کشاورزی و مشارکت 15 درصدی کشاورزان، 86 هکتار از باغات روستای قتلیش تحت اجرای پروژه آبیاری تحت فشار قرار گرفت.
4. نتایج:
- تقویت روحیه مشارکت و کارگروهی در بین جوامع روستایی
- سازماندهی و انسجام گروهی در بین جوامع محلی
- جلب توجه جوامع محلی در خصوص حفظ و نگهداری از پروژه های عمرانی (کانال بتنی، استخر و ...)
- ترویج فرهنگ استفاده بهینه از منابع آب
- افزیش سطح درآمد کشاورزان و اشتغالزایی بری 200خانوار
5. نتیجه گیری و جمع بندی:
به طورکلی مشارکت مردمی در دهههای اخیر بعنوان یک ضرورت عقلانی و انسانی و مهمترین متغیر توسعه بوده و امروزه در سطوح مختلف توسعه و برنامهریزی کمتر طرح و پروژهای را می بینیم که در برنامههای خود مشارکت مردمی را در تمام مراحل مورد توجه قرار ندهند. به عقیده کارشناسان اجتماعی، توسعه بوجود آوردن تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، گرایشها و نهادها برای تحقق کامل هدفهای جامعه است و تا همه مردم با آگاهی همگانی از تغییرات و نیاز مطابقت با آن در امر توسعه، مشارکت اصیل نداشته باشند، توسعه ممکن نخواهد بود. دانشمندان توسعه مشارکت را بعنوان زیر بنای پیشرفت جامعه و از شرایط الزم برای توسعه اجتماعی قلمداد می کنند. از طرف دیگرمشارکت اجتماعی عامل تقویت کننده همبستگی اجتماعی است. حضور افراد در فعالیتها و تصمیم گیریهای اجتماعی در بلند مدت موجب تعمیق روابط بین اعضای جامعه، افزایش احساس یگانگی، سعه صدر و تسامح و تساهل گردیده و در نتیجه به توسعه نهادهای مدنی و دموکراتیک خواهد انجامید. تعصبات قومی و قبیلهای کاهش یافته و سنتهای ریشه دار محلی بسوی عام نگری هدایت و در صورت لزوم به نفع هنجارهای دموکراتیک اصالح خواهند شد. وانگهی میتوان انتظار داشت که بسیاری از اموری که اکنون دولت متصدی انجام آن است در قالب فعالیتهای اجتماعی توسط خود مردم اداره شده و در عمل هم حجم دولت کاهش یافته و هم افراد از طریق سامان دادن به این امور دین خود را به کلیت اجتماع ادا نمایند. با بررسی نتایج و مطالعات مختلف انجام شده در سطح جهان میتوان گفت که مدیریت منابع آب سطحی بدون توجه به نقش بهره برداران محلی، تصمیمگیریها و سیاستها را با ناکامی مواجه خواهد نمود و در دراز مدت آثار و تبعات منفی زیادی بر جای خواهد گذاشت. در واقع میتوان چنین برداشت نمود که یکی از عوامل شکست سیاستهای جاری در زمینه مدیریت منابع آب اتکای بیش از اندازه به دولتها و سیستم حکومتی برای حفظ و توسعه منابع آب وخاک میباشد که در نتیجه مشارکت مردم در این مورد بسیاراندک و ناچیز است.
6. منابع:
1-پروژه مدیریت جامع و منارید خراسان شمالی
گروه: کشاورزی و آبخیزداری کلمات کلیدی: