کشت نشائی چغندرقند

چغندرقند با طول دوره رشد 200-180 روز یکی از گیاهان صنعتی با نیاز آبی بالا می باشد که محدودیت تامین آب موردنیاز آن در طول دوره رشد در بسیاری از مناطق چغندرکاری در کشت بهاره یکی از مهمترین چالشهای تولید محصول می باشد. بکارگیری هر روشی که منجر به کاهش میزان مصرف آب آبیاری و افزایش کارآئی نهاده ها گردد، از اهمیت بالائی برخوردار است. به همین منظور استفاده از تکنیک کشت نشائی در زراعت چغندرقندبا کشت متراکم در خزانه وتولید گیاهچه هایی به وزن حدود 20 تا 30گرم واستفاده از این گیاهچه ها در کشت اصلی علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب ، استقرار تراکم مناسب گیاه در واحد سطج را در پی خواهد داشت. بطور کلی اهداف کشت چغندرقند به روش نشائی علاوه بر کاهش مصرف آب جهت رویاندن بذر نسبت به کشت مستقیم ، افزایش راندمان تولید در مناطق شور ، کوتاه­کردن طول دوره رشد در زمین اصلی  ونیز رفع محدودیت آبیاری در کشت همزمان با غلات می باشد.از جمله روشهای کشت نشائی تهیه نشا با استفاده ازروش گلدانهای کاغذی ونیز تهیه نشاءریشه لخت می باشد.

نخستین تجربه در زمینه اجرای کشت چغندرقند به روش نشائی با هدف کاهش مصرف آب در سال 1395 در استان قزوین با موقعیت جغرافیایی عرض º36 وطول º50 وارتفاع 1172متر از سطح دریا انجام شد. گیاهچه های تولید شده در مرحله 8تا 12برگی در خزانه با قطر حدود یک سانتیمتر به زمین اصلی منتقل ونهایتا" علاوه بر صرفه جوئی 3تا 4 هزار متر مکعب آب آبیاری در طول دوره رشد نسبت به کشت مستقیم باعث افزایش بهره وری آب نیز گردید. این تجربه به سایر استانها ازجمله خراسان رضوی، همدان، اصفهان و...تعمیم داده شد.

شرح تجربه:

به منظور مدیریت بحران آب درزراعت چغندرقند کشور اجرای برنامه کشت  نشائی به روش  ریشه لخت طی سالهای 95 تا 98 برای مناطق چغندرکاری بشرح جدول 1 در جهت کاهش طول دوره رشد و کشت در اراضی شور با توجه به پتانسیلهای موجود طراحی شده است. بر این اساس خزانه گیری ، نشاهای ریشه لخت از اسفند ماه انجام وانتقال نشاها از خرداد ماه به زمین اصلی عملیاتی گردید. همچنین کشت نشائی در برخی مناطق تحت کشت بهاره چغندرقند از جمله اصفهان ، همدان ، خراسان رضوی  وجنوبی با روش تهیه نشا در سینی های کشت یا گلدان وسپس انتقال نشا به زمین اصلی نیز اجرا شده است .

مراحل اجرا:

شکل 1- ریشه لخت چغندرقند

در عملیات اجرایی کشت  نشائی ، بذر چغندر قند در خزانه کشت پس ازحدود 40 الی 45 روز بعد از کاشت یعنی در مرحله 8 تا 10 برگی و زمانیکه غده ها بصورت هویجی (10 سانتیمتری ) باشند  غده را از خاک خارج و با حذف برگها از نزدیک طوقه به زمین اصلی منتقل می گردد . در مزرعه اصلی با فاصله  50 سانتیمتری بین دونشاء وبا فاصله حدود 15 الی 20 سانتیمتری در روی ردیف ، ریشه ها کشت و بلافاصله آبیاری می گردند.

تبیین مسائل وچالشهای پروژه:

عدم پذیرش کشاورزان­در ابتدای اجرای پروژه بدلیل پائین بودن سطح دانش فنی

عدم وجود مکانیزاسیون کامل در این روش کشت

تجارب جهانی مرتبط:

کشت نشائی چغندرقند با استفاده از گلدانهای کاغذی در برخی مناطق چغندرکاری دنیا که با محدودیتهای اقلیمی خاصی بویژه محدودیت طول دوره رشد مواجه می باشند صورت گرفته است. در کشور ژاپن بیش از 90% کشت چغندرقند بصورت نشائی وبه روش گلدان کاغذی صورت می گیرد.

نتایج:

اجرای پروژه در سال 95بعنوان اولین تجربه کشت نشائی با ریشه لخت در سطح کشور در سطح 26هکتار در 4 استان(اصفهان، قزوین، خراسان رضوی وهمدان با راندمان تولید متوسط 56تن در هکتار عملیاتی گردید.با توجه به اهداف اجرای برنامه کشت نشائی در این مناطق  (مقابله با شوری وکم آبی در خراسان واصفهان ومحدودیت منابع آبی در قزوین وهمدان)با کاهش 3تا 4 دور آبیاری به جهت سبز شدن بذر در خزانه قریب به 3 تا 4هزار متر مکعب درهکتار صرفه جویی در مصرف آب حاصل شده است.همچنین عملکرد غده در روش نشائی بالاتر از کشت مستقیم و یکنواختی وتراکم بوته در کشت نشائی افزایش 30درصدی تولید را به همراه داشت.

در سال گذشته سطح کشت نشائی به بیش از 250هکتار ودر 13استان افزایش یافت .(جدول 1)

شکل2-خزانه احداث شده جهت تهیه نشاء ریشه لخت

به این ترتیب متوسط میزان آب مصرفی در این روش حدود 7200متر مکعب در هکتار برآورد گردید که نسبت به مقدار مصرف آب  در روش معمول کشت بهاره(آبیاری نشتی) با مصرف 14000مترمکعب در هکتار بالغ بر 48% صرفه جوئی در مصرف آب حاصل شد.

شکل3- نشاهای آماده جهت انتقال به زمین اصلی

شکل 4- انتقال نشاء به زمین اصلی با دستگاه نشاکار ساخت داخل

جدول 1-مقایسه اجرای پروژه از ابتدای طرح

جمع بندی:

با هدف مدیریت بحران آب در کشور توسعه کشت نشائی در چغندرقنداز اهمیت ویژه ای برخوردار است .استمرار تولید چغندرقندبه منظور تولید محصول استراتژیک شکر همزمان با کاهش مصرف آب یکی از سیاستهای مهم اقتصاد مقاومتی می باشد. در این راست با تولید دستگاههای نشاکار تخصصی چغندرقند در داخل کشور وحمایتهای لازم این امر در حال توسعه می باشد.علاوه بر کاهش 40 درصدی مصرف آب کاهش بذر مصرفی به میزان 505 ، کاهش مصرف سموم علف کش وآفت کش نیز از مزایای بسیار مهم کشت نشائی می باشد که با تعمیم این تجربه به سایر استانها وبا توجه به مشکلات تامین آب ، این تجربه مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته است.