طرح افزایش ضریب خوداتکائی پنبه(1400-1397)

در هر هکتار کشت پنبه  بطور معمول 12000متر مکعب آب مصرف می شود. درحالیکه با اجرای  پروژه های یاد شده: توسعه کشت ارقام زودرس(%15)، توسعه کشت حفاظتی(%8)، توسعه کشت نشائی(%6) و توسعه سیستم های نوین آبیاری میکرو – نواری ( %40)، در مصرف آب صرفه جوئی میگردد.

شرح تجربه:

در آینده تولید پنبه متأثر از تغییرات آب و هوایی ناشی از گرم شدن زمین خواهد بود. گرچه با افزایش میزان گاز کربنیک که یکی از تبعات آن خواهد بود، فتوسنتز افزایش یافته و مقدار تولید ماده خشک گیاهی بهبود می یابد، لیکن افزایش دمای محیط، الزاماً موجب افزایش رشد رویشی و نهایتاً افزایش عملکرد نمی گردد. با افزایش دما وقوع خشکسالی ها بیشتر شده و با تنش های حاد رطوبتی و شرایط جدید باید این محصول بتواند کشت و رقابت پذیری خود را با توجه به آب مورد نیاز حفظ نماید. در کوتاه مدت بموازات تغییراتی که در وضعیت آب و هوایی بوجود میاید، ادامه تولید پنبه امکانپذیر است، اما این گیاه بمانند هر موجود دیگر، باید برای حفظ در سیستم زراعی کشور بتواند با شرایط جدید بلحاظ مدیریت زراعی و بهره مندی از منابع ژنتیکی جدید سازگار گردد. از سویی کشور به واردات سالانه حدود 60 هزار تن پنبه به ارزش تقریبی 132 میلیون دلار وابسته میباشد. بمنظور کم اثر نمودن فشارهای اقتصادی با اتکاء بر تولید داخل ، کاهش وابستگی به واردات پنبه اجتناب ناپذیر بوده و برای نیل به این مقصود، مهمترین چالش کشت پنبه دستیابی به راهکارهایی است که مصرف آب در واحد سطح را کاهش دهد. راهبردهای تعیین شده بهبود کارآئی مصرف آب، افزایش راندمان تولید، توسعه کشت نشایی، توسعه کشت مستقیم / حفاظتی و بهره‌مندی از روشهای نوین آبیاری  می‌باشند.

زمان و موقعیت جغرافیایی:

از اواسط اردیبهشت تا اواسط خرداد هر سال ( بازه زمانی طره 1400-1397).

استان های پنبه خیز شامل: آذربایجان شرقی، اردبیل، البرز، اصفهان، تهران، خراسان رضوی/شمالی/ جنوبی، فارس، قزوین، قم، سمنان، کرمان، گلستان، مازندران، مرکزی، هرمزگان و یزد.

تبیین مسایل و چالش ها:

کمبود نیروی فنی متخصص در بخش زراعت و فرآوری در استان ها و کمبود امکانات برای حضور کارشناسان در عرصه (مزارع).

عدم تامین بموقع اعتبارات و یارانه های حمایت کننده از پروژه ها.

لزوم تقویت شرکت های خدماتی پشتیبان عملیاتی ماشینی ذیربط.

لزوم تقویت فعالیت تشکل ها و انجمن های تخصصی در این ارتباط

فرآیند و روش اجراء:

فرآیند پنبه در کشور با ابلاغ برنامه کشت به استان ها و تأمین و تدارک نهاده های مورد نیاز با تعامل و هماهنگی با ( انعقاد قراردادکشت ) شروع و در طول فصل زراعی توسط سازمان های جهادکشاورزی و دفتر پنبه مستقر در ستاد( معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی) نظارت می گردد. پس از برداشت وش تولیدی با نظارت فنی کارشناسان منتخب پنبه در سازمان های جهاد کشاورزی استان ها عملیات فرآوری وش و استحصال پنبه در کارخانجات پنبه پاک کنی انجام می گیرد .

تجارب جهانی مرتبط:

بر اساس گزارش کمیته مشورتی جهانی پنبه این محصول در بیش از 60 کشور جهان کشت و 2.5 درصد از زمین های قابل کشت جهان را اشغال نموده است. 150 کشور جهان درگیر صادرات و واردات این محصول بوده است. سطح کشت جهانی پنبه 33.7 میلیون هکتار و میزان تولید جهانی در حدود  27.6 میلیون تن در دوره 20-2019 اعلام شده است. در جهان 55%  سطح کشت و 43% تولید پنبه از مزارع دیم بدست می آید. در مابقی سطوح کشت پنبه، اغلب کشور ها با بهینه نمودن روشهای آبیاری از جمله کشت نشایی، کشت حفاظتی / مستقیم، بهره مندی از ارقام زود رس و کشت متراکم با استفاده از ارقام کلاستر و همچنین اجرای سیستم های آبیاری نوین  مصرف آب در واحد سطح را کاهش داده اند.

نتایج:

در مجموع با اجرای این پروژه ها تا پایان سال 1397 میزان آب مصرفی در هر هکتار کشت پنبه از 12000 مترمکعب به 9732متر مکعب کاهش یافته است و این روند تا پایان برنامه ادامه می یابد و  در سال 1405 به 5567 متر مکعب خواهد رسید.

منابع:

طرح افزایش ضریب خوداتکایی پنبه ، آمار های جمع آوری شده از استان ها توسط دفتر پنبه