کشت متراکم ( گلخانه‌ای ) GREEN HOUSE

اهمیت آب در کشور و بویژه در استان هرمزگان  و در بخش کشاورزی بحران‌های اخیر در کاهش مصرف آب قابل دسترس، فشار بر تقاضا و پیش‌بینی شرایط آتی در وضعیت بحرانی تر بر کسی پوشیده نیست. بخش کشاورزی با اتکاء حدود 90 % از تولیدات خود به آب بعنوان محدود ترین منبع برای تولید با سیاستهای توسعه عمودی مبتنی بر بهبود بهره‌وری  آب در شاخص‌های فیزیکی و اجتماعی آن همراه است و  امروزه به‌ویژه دربند پ ماده 35  برنامه ششم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و همچنین در راستای تحقق سیاستهای اقتصاد مقاومتی برنامه ها و اقدامات خود را تنظیم و به مورد اجرا گذارده است .در مجموعه برنامه‌ها و  اقدامات سازه‌ای و غیر سازه‌ای جاری و پیشرو با رویکرد ارتقاء شاخص ها ی فوق الذکر طرح توسعه کشتهای گلخانه‌ای و انتقال کشت از فضای باز به فضای کنترل شده  از ذیل برنامه  ارتقاء بهره وری آب بعنوان یک بر نامه اساسی و راهبردی مهم و موثر در مقابله با بحران کم آبی، پایداری و افزایش تولید، تعادل‌بخشی به سفره های  زیر زمینی در توسعه و بهبود کشاورزی استان مطرح می باشد.

 

شرح تجربه:

کل سطح زیر کشت محصولات سبزی و صیفی استان بالغ بر 55000 هکتار و این در حالیست که که سطح زیر کشت گلخانه های استان   345 هکتار یعنی  6.2درصد سطح زیر کشت استان می باشد  . با بررسی‌های کارشناسی بعمل آمده مشخص می‌شود که سطح اشغال شده زمین در فضای باز حدود 10 برابر گلخانه ها و میزان مصرف آب به ازای تولید محصول ( عملکرد در هر هکتار) حدود 8 برابر بیشتر از فضای گلخانه است . بنابراین نگاه استان  با اتکاء به شالوده کارشناسی ایجاب می‌نماید که گلخانه ها در مکان‌های مناسب احداث گردند تا از یک سو موجب ارتقاء بهره‌وری آب شود و از سوی دیگر هزینه‌های تولید در واحد سطح کاهش یابد.

اثر حجمی سالانه (متر مکعب):188میلیون متر مکعب صرفه جویی در سال در صورت کشت گلخانه ای رخ خواهد داد و این رقم در پایان برنامه 10 ساله حدود 700میلیون متر مکعب صرفه جویی در آب خواهد بود.یا  32کیلوگرم محصول به ازاء هر متر مکعب آب در مقایسه با کشت غیر گلخانه ای که 2-3 کیلوگرم  محصول به ازاء هر متر مکعب آب است.

زمان و موقعیت جغرافیایی:

زمان اجرا از سال 1395 لغایت 1404   و موقعیت جغرافیایی آن در استان هرمزگان (مناطق مختلف و مستعد استان ) می باشد.

تبیین مسائل و چالشهای پروژه:

در تبیین چالش‌ها و مشکلات پیشروی طرح دو عامل بسیار تاثر گذار در توسعه کشتهای گلخانه ای در استان هرمزگان است که این دو عامل بترتیب اهمیت عبارتند از:

1-تامین منابع مالی پروژه اعم از منابع زیر ساختی که از محل اعتبارات استانی در قالب موافقتنامه های استانی تامین اعتبار می‌گردد و همچنین منابع تسهیلاتی که در قالب تسهیلات کم بهره از محل صندوق توسعه ملی و اشتغال پایدار روستایی در اختیار متقاضیان پروژه قرار می گیرد.این بخش شامل 80 درصد توسعه پروژه یعنی حدود 4400 هکتار می باشد .

2-موافقت با نصب و بهره برداری آب شیرین کن در مناطق ساحلی و منطقه پارسیان به منظور تامین آب باکیفیت که لازمه ی اصلی  اجرای طرح می باشد و این بخش نیز شامل 20 درصد توسعه پروژه یعنی 1100 هکتار می‌باشد.

 

مراحل اجرا:

شامل: پهنه‌بندی مناطق جهت توسعه کشت‌های متراکم گلخانه‌ای استان

• جذب اعتبارات استانی جهت مطاله و اجرای زیر ساخت شهرک‌های گلخانه‌ای
• واگذاری اراضی مستعد به سرمایه گذاران خصوصی و فارغ التحصیلان بیکار بخش کشاورزی
• صدور مجوز احداث و بهره برداری کشتهای متراکم گلخانه‌ای
• پرداخت تسهیلات کم بهره با همکاری بانکهای عامل استان
•  جذب مشارکت بخش‌های عمومی دارای زمین وآب و منابع مالی از جمله شرکت شهرک‌های کشاورزی، سازمان زندان‌ها، بنیاد مستضعفان، کمیته امداد حضرت امام (ره) و... در توسعه کشت‌های متراکم گلخانه‌ای
• ایجادو حمایت از صندوق توسعه کشت‌های گلخانه‌ای استان
• ایجاد و حمایت از شرکتهای فعال در زمینه مکانیزاسیون ،نهاده‌ها و ساخت سازه در کشت‌های گلخانه‌ای استان
• کمک به بنگاه‌های کوچک در احداث گلخانه‌های کوچک مقیاس 

 

فرآیند ها و روش اجرا:

روش اجرا شامل:

• ابلاغ حجم عملیات از معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی
• ابلاغ برش عملیات به شهرستانهای تابعه استان توسط معاونت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان هرمزگان
• ابلاغ اعتبارات مورد نیاز به شهرستانهای تابعه
• نظارت مستمر بر پیشرفت پروژه
• گزارش گیری و جمع بندی پروژه

 

وضعیت مجتمع‌های گلخانه‌ای در دست احداث در سال 1398 ازمحل  اعتبارات ملی

اعتبار مورد نیاز (میلیارد ریال)		منبع تامین آب	مساحت ( هکتار )		نام مجتمع	شهرستان
تسهیلات	زیر ساخت		فاز اول
			اشتغال مستقیم(نفر)	در حال اجرا
580	60	سد چلو گهره	290	29	چلو گهره	بندر عباس
400	70	سد فرغوئیه	200	20	فرغوئیه	حاجی آباد
1060	70	چاه	530	53	آشکارا	حاجی آباد
1140	100	سد شمیل و نیان	570	57	شمیل	بندرعباس
3180	300		1590	159		جمع:

 

وضعیت مجتمع‌های گلخانه ای در دست احداث توسط سرمایه گذاران و بخش خصوصی

ردیف	شهرستان	سطح ( هکتار)	تسهیلات مورد نیاز ( میلیارد ریال)
1	حاجی  آباد	110	2200
2	رودان	205	4100
3	بندر عباس	1585	47550
4	میناب	60	1200
5	پارسیان	18	360
6	بندر لنگه و کیش	533	15990
7	بستک	33	660
8	جاسک	311	6220
9	بندر خمیر	28	560
10	سیریک	3303	99090
11	بشاگرد	3	60
12	قشم	20	600
	جمع کل:	6209	178590

 

تجارب جهانی مرتبط:

کشت در محیط های کنترل شده و یا به اصطلاح گلخانه که امکان تولید محصولات مختلف رادرشرایط متنوع آب و هوایی، خاک و آب فراهم می آورد به دلیل امکان کنترل و مدیریت پارامترهای محیطی و اقلیمی مؤثر در تولید محصولات کشاورزی، افزایش تراکم در واحد سطح، مصرف آب کمتر، افزایش بهره وری تولید در واحد سطح و ... به عنوان یک روش تولید متفاوت ونوین مورد توجه می­باشد. این درحالی است که کشت های گلخانه ای در بسیاری از کشورهای جهان که حتی با محدودیت منابع آبی مواجه نیستند به عنوان یک بخش نسبتاً پایدار برای تولید محصولات کشاورزی، توسعه یافته است.

چهارکشور عمده تولید کننده و صادر کننده محصولات گلخانه‌ای شامل کشورهای هلند-چین-ترکیه و اسپانیا حدود 90 درصد سطح زیر کشت خود را به کشتهای گلخانه‌ای اختصاص داده اند و صادرات کشورهای دیگر را در دست خود گرفته اند .ایران با وجود قرارگرفتن در همسایگی کشورهای عراق-افغانستان-امارات متحده عربی-پاکستان-کشورهای آسیای میانه و روسیه در ابتدای راه توسعه در محیط کنترل شده ( گلخانه ای ) قراردارد ( کمتر از 10 درصد سطح زیر کشت) در حالی که براحتی می تواند بازار این کشورها را به‌تنهایی به‌دست بگیرد.

نتایج:

• استفاده بهینه ازمنابع ارزشمند آب
• استفاده بهینه از منابع ارزشمند خاک
• اشتغالزایی و کمک به کاهش وضعیت بیکاری در منطقه (خصوصا" در سطح روستا)
• تولید محصول با ارزش افزوده بالا و سود آور
• ارزآوری ناشی از صادرات محصولات
• استفاده از پتانسیل استان در تولید محصولات خارج ازفصل در محیط کنترل شده و افزایش سهم تولید ناخالص بخش کشاورزی استان
• تبدیل استان به قطب صادرا تمحصولات خارج از فصل به کشورهای حاشیه خلیج فارس
• تغییر الگوی کشت به تولید محصول با حد اکثر بهره وری از آب
• تحقق شعار ملی در سال حمایت از تولید ایرانی

سایر توضیحات تکمیلی:

جدول توسعه کشتهای گلخانه ای طی برنامه ششم توسعه ( برنامه اقتصاد مقاومتی) تا افق 1404-    واحد : هکتار

1395	1396	1397	1398	1399	1400	1401	1402	1403	1404	جمع کل
100	150	200	300	500	600	700	800	950	1200	5500

 

نتیجه گیری و جمع بندی:

خروجی های کلیدی طرح عبارتند از:

• استفاده بهینه از منابع ارزشمند آب و خاک
• افزایش محصول تولیدی از 8 تا 10برابر فضای باز
• افزایش کیفیت محصول تولیدی بدلیل امکان کنترل شرایط محیطی
• کاهش مصرف سموم در تولید محصول بدلیل امکان کنترل شرایط 
• تولید صادرات محور( بدلیل افزایش کیفیت محصول تولید شده در گلخانه ها
• ایجاد  اشتغال پایدار 

تقدیر و تشکر

ریاست محترم سازمان جهاد کشاورزی استان هرمزگان

معاونت محترم بهبود تولیدات گیاهی

معاونت محترم برنامه ریزی شرکت سهامی آب منطقه ای استان هرمزگان

منابع و مراجع:

طرح ملی توسعه کشتهای گلخانه ای کشور- نهاد مجری طرح سازمان جهاد کشاورزی استان هرم