طراحی سامانه نوآورانه مدیریت و پایش اطلاعات درختان فضای سبز واحدهای صنعتی – سمپاد

موضوع آلودگی در شهر ها و محیط های صنعتی یکی از مسائل مهمی است که در صورت عدم ارائه راهکار مناسب صدمات جانی، نابودی محیط زیست و زیان های مالی در پی خواهد داشت. یکی از مهمترین راه حل های کنترل انواع آلودگی ها استفاده مناسب از فضای سبز می¬باشد. توسعه و گسترش صنایع همواره با ایجاد تنش بر محیط اطراف همراه است. استقرار صنایع با در نظر گرفتن فضای سبز مناسب می تواند در تقلیل تنش های وارده بر محیط زیست مناطق همجوار تاثیر گذارد. در این مقاله بدنبال طراحی یک سیستم مکانیزه جهت مدیریت و پایش اطلاعات درختان بوده که بتواند ضمن حفاظت بهینه از این ثروت خلق شده در نگهداشت و توسعه فضاهای سبز مجتمع های صنعتی کشور تحول ایجاد نماید. شرکت فولاد بوتیای ایرانیان در راستای تعهدات زیست محیطی خود و مقوله توسعه پایدار علاوه بر الزامات زیست محیطی در حدود 1488 هکتار جنگل کاری و فضای سبز در اطراف مجتمع فولادی خود را در دستور کار قرار داده است که از تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات نوآورانه در عملکرد سبز صنعت فولاد با طراحی و ایجاد یک سامانه مکانیزه با نام سمپاد بهره خواهد برد.

مقدمه

با توجه به بحران آلودگی ناشی از انتشارگازهای گلخانه ای توسط صنایع و اهمیت احیای هوای آلوده جایگاه توسعه و حفاظت از فضای سبز را ضروری میسازد. بررسی ها نشان می‌دهد که فضا‌های سبز دارای بازدهی اجتماعی و اکولوژیکی قابل توجهی هستند، که با آثار مخرب گسترش صنعت و حمل و نقل مقابله می کند و موجب ارتقای کیفی در زندگی شهروندان در نزدیکی واحد های صنعتی می شود. باروند رشد و توسعه مناطق صنعتی اعم از شهرک های صنعتی مناطق ویژه اقتصاد بازرگانی و غیره درجهان و ایران یکی ازمسائل و نیازهایی که خود را نشان میدهد توجه به ایجاد فضاهای باز و سبز دراین مناطق است تا به این وسیله انتشار آلاینده های ناشی ازحضور مناطق صنعتی تاحدود زیادی کنترل شده و از ایجاد تخریب درمحیط زیست اطراف و تنش های تحمیلی بر مردم منطقه تاحد امکان جلوگیری شود. مشارکت صنایع بزرگی نظیر فولاد بوتیای ایرانیان در جهت توسعه فضای سبز، مسئولیت اجتماعی این شرکت رادر قبال مردم مناطق همجوار نشان می دهد چرا که توسعه متوازن  ترکیبی از تولید متعهدانه و پاک و پیوند خوردن آن با سایر بخش هاست. از این رو حفظ ، نگهداشت و توسعه موثر فضاهای خصوصا در واحد های تولیدی و صنعتی بسیار حائز اهمیت می باشد. از این رو هدف در این پژوهش ارائه مدلی کارامد جهت مدیریت و پایش وضعیت فضاهای سبز در یک واحد صنعتی در مقیاس بزرگی چون صنعت فولاد می باشد.

توسعه پایدار:

برخورد اصلی با هر پدیده ای مستلزم شناخت کافی از آن پدیده است. با تغییر یافتن اصطلاح توسعه از کلاسیک به نوین، توسعه پایدار و از جمله آن مسائل زیست محیطی تبدیل به ارکان اصلی توسعه گردیده (ﻣﻨﺼﻮرﯾﺎن و ﻧﺎﻣﺪارﻗﺸﻘﺎﯾﯽ، 1387).که در این بین روند رو به رشد آگاهی مردم جامعه نسبت به مهم بودن مسائل زیست محیطی در قالب توسعه پایدار درجهان دارای ضریب اهمیت بالایی می باشد(ﺑﻬﻤﻦ ﭘﻮر و ﻣﺤﺮم ﻧﮋاد، 1390).

ﻓﻀﺎی ﺳﺒﺰ و آﻟﻮدﮔﯽ:

ﺑﻪ آن ﺑﺨﺶ از ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎی ﻓﻀﺎی ﺳﺒﺰ ﺷﻬﺮی ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آﻟﻮدﮔﯽ ﻫﺎی ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ (آﻟﻮدﮔﯽ ﻫﻮا ، آﻟﻮدﮔﯽ ﺻﻮﺗﯽ ، ﺑﺎزﺳﺎزی ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺪه و آﻟﻮده ،آﻟﻮدﮔﯽ ﺳﯿﻤﺎی ﻣﺤﯿﻂ) و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺮﻣﺖ و ﺑﻬﺴﺎزی ﭼﺸﻢ اﻧﺪازﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﻣﺤﯿﻂ ﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﻧﻘﺸﯽ را اﯾﻔﺎ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻓﻀﺎی ﺳﺒﺰ ﺷﻬﺮی ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد (ﺗﻔﻘﺪ، 1391)و (ﺷﻬﺒﺎزی، 1392).

ﮔﯿﺎه ﭘﺎﻻﯾﯽ:

   ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﻣﻮاد آﻻﯾﻨﺪه از ﺧﺎک ، آب و ﻫﻮا ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﮔﯿﺎﻫﺎن ، ﮔﯿﺎه ﭘﺎﻻﯾﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد(ﻋﺎﺑﺪی ﮐﻮﭘﺎﯾﯽ و ﻫﻤﮑﺎران، 1386) و(اﻣﺎﻣﯽ راد و ﻫﻤﮑﺎران، 1390). گیاه ﭘﺎﻻﯾﯽ ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﯿﺎﻫﺎن و ﻓرآﯾﻨﺪﻫﺎی ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺳﻌﯽ در ﺣﺬف، ﺗﺠﺰﯾﻪ ﯾﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد ﮐﻢ ﺧﻄﺮﺗﺮ در ﺧﺎک،آب ،رﺳﻮﺑﺎت و ﻫﻮا را دارد (شکل شماره یک ). در اﯾﻦ ﻓﻨﺎوری از ﮔﯿﺎﻫﺎن وﯾﮋه‌ای ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺧﺘﺎن، درﺧﺘﭽﻪ ﻫﺎ و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻋﻠﻔﯽ ﺑﺮای ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﻀﺮ و ﺧﻄﺮﻧﺎک در ﺧﺎک اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ‌ﺷﻮد(ﺑﺴﺎﻟﺖ ﭘﻮر و ﻫﻤﮑﺎران، 1390)و(مللی و همکاران، 1390).

روش تحقیق:

در این بخش به تفصیل،گام های اجرایی پژوهش توضیح داده می شود. همانطور که در شکل شماره دو نشان داده شده است سامانه سمپاد از سه حوزه اصلی تشکیل شده است. ماژول شناسایی ، ماژول ردیابی و ماژول حفاظت.

سامانه سمپاد:

سمپاد به معنی سامانه مدیریت و پایش اطلاعات درختان می باشد . این سامانه از سه ماژول اصلی ماژول شناسایی، ماژول ردیابی و ماژول حفاظت تشکیل شده است.

ماژول شناسایی:

وظیفه اصلی ماژول شناسایی تعریف اطلاعات مربوط به درختان می باشد. بدین ترتیب که هر درخت به یکسری اطلاعات اولیه جهت شناسایی نیاز دارد که از بانک اطلاعات مرتبط دریافت می‌نماید.

ماژول ردیابی:

ماژول ردیابی اطلاعات مورد نیاز درختان جهت ردیابی در مناطق فضای سبز را فراهم ‌می‌سازد تا در آینده با تلفیق تکنولوژی هایی نظیر RFID ‌سهولت در ردیابی و پایش درختان نیز فراهم آید.

ماژول حفاظت:

نهایتا در ماژول حفاظت نیز ان دسته از اطلاعاتی که بعد از پایش درختان بایستی در سوابق آن درخت ثبت گردد در نظر گرفته میشود. در این ماژول بستر توسعه های آتی در نظر گرفته شده و الگوریتم هایی در نرم افزار برنامه نویسی شده است تا بتواند قابلیت هوشمند سازی برای ارائه راه حل های بهینه در حوزه عملیات به زراعی را ارائه نماید.

گام های اجرایی مدل:

در گام اول با مراجعه به اسناد کتابخانه ها و ارگان های دولتی و خصوصی به گرداوری اطلاعات بصورت میدانی و تحقیق ادبیات موضوع پرداخته شده است. در همین راستا اطلاعاتی از قبیل فلور منطقه، اطلاعات پوشش گیاهی، بیماری و آفات متناظر، میزان مصارف آب ، تواتر زمانی آب دهی ، راه های مبارزه با بیماری و آفات ، سموم مورد نیاز ، کود های قابل استفاده ، فواصل کاشت درختان بدست آمد. در گام دوم، واحد فضای سبز شرکت فولاد بوتیای ایرانیان که متولی اجرا و نگهداشت حوزه فضای سبز بوده اطلاعات مرتبط با درختان کاشته شده را دسته بندی و پارامترهای مورد نیاز برای طراحی و پیاده سازی سامانه را تعیین می نمایدکه در طی برگزاری جلسه ای با مصاحبه و گفتگو با کارشناسان متخصص،  بصورت موضوعی شناسایی و طبقه بندی می گردد. در گام سوم نیز ضروری است مختصات X ,Y هر درخت براساس طرح کاشت اولیه تهیه گردد. دراین قسمت به منظور پایش هر درخت بصورت مستقل کد ID منحصر به فردی تعیین میگردد. از آنجایی که در بخش داخلی فضای سبز مجتمع فولاد بوتیای ایرانیان حدود 63000  اصله درخت به وسعت حدود 90 هکتار کاشته شده است برای تعیین مختصات آن نیاز به استفاده از تکنولوژی های کاربردی در حوزه GIS می باشد. بدین منظور نیز از تکنولوژی پهباد و روش فوتو گرامتری استفاده شده است. شکل شماره 3 و 4 تصاویر مربوط به فضای سبز منطقه که براساس روش فوتوگرامتری تهیه شده است را نشان می دهد. در این روش با اسکن تصویری محیط ابعاد و اندازه تصاویر براساس مقیاس یک یه یک کنار هم چیده شده و نهایتا نقشه و محتوا ایجاد می شود. سپس این تصاویر در محیط نرم افزار ARC GIS بارگذاری گردیده تا امکان هرگونه طبقه بندی و تفکیک انواع گونه های گیاهی و پین گذاری جهت ثبت مشخصات فنی مد نظر فراهم آید.

برای ایجاد قابلیت ردیابی درختان فضای سبز سه روش در طراحی نرم افزار سمپاد در نظر گرفته شده است. روش اول بکارگیری قابلیت بارکد برای تک تک درختان می باشد. هر درخت یک تگ بارکد دار مخصوص به خود دارد که توسط یک دستگاه بارکد خوان در محل اطلاعات اولیه مرتبط از قبیل نوع گونه ، شناسه درخت ، سال کاشت و از این قبلی اطلاعات قابل رویت می باشد.  در روش دوم که استفاده از تگ های RFID می باشد نیز درختان و تجهیزات آبیاری مجهز به این تراشه های حافظه دار شده تا تنوع در دستیابی به اطلاعات مورد نیاز و ردیابی درختان در محل و از طریق نرم افزار سمپاد را فراهم اورد. در روش سوم نیز استفاده از مختصات محلی شامل طول و عرض جغرافیایی و قابلیت GPS نیز اضافه شده است. با در اختیار داشتن این سه مکانیزم امکان شناسایی و ردیابی درختان چه بصورت میدانی و بالینی در محل بواسطه دستگاه های اطلاعات خوان و چه بصورت مجازی توسط نرم افزار امکان پذیر می باشد. برای تعیین ساختار کد ID درختان، یک کد 11 رقمی برای هر درخت در نظر گرفته شده است. که منطق ساختار کدینگ درختان براساس جدول شماره 1 تعریف شده است. در گام چهارم لازم است بانک جامع اطلاعاتی گردآوری شده در رابطه با مشخصات مرتبط با گونه های گیاهی موجود به ماژول های شناسایی، ردیابی و حفاظت تخصیص داده شود. جدول شماره 2 تقسیم بندی گونه های گیاهی را بیان می کند . درگام پنجم برای اعتبار سنجی موقعیت مکانی درختان از تکنولوژی پهباد جهت تهیه تصاویر هوایی از فضای سبز منطقه با دقت بسیار بالا استفاده گردید. نهایتا در گام ششم لازم است تا اطلاعات متناسب با هر درخت در محیط نرم افزار تخصیص داده شود. برای این کار نیز لازم است تا معیارهای مورد نیاز برای مدیریت و پایش اطلاعات درختان در نرم افزار تعیین گردید که این معیارهای در جداول شماره 3 الی 5 نشان داده شده است. خلاصه گام های شرح داده شده در شکل شماره پنجم در قالب مدل مفهومی پژوهش بیان شده است.

یافته ها:

با طراحی و استقرار سامانه سمپاد این قابلیت فراهم گردیده است تا با کمک تکنولوژی حوزه فناوری اطلاعات نظیر بارکد و RFID کلیه درختان بصورت مکانیزه شناسنامه دار شده و و اطلاعات مورد نیاز تحت نرم افزار مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد . بصورت خلاصه میتوان به این موارد به عنوان یافته های این پژوهش اشاره نمود.

• بهره بـرداری آسـان
• دستـرسی به موقع به آمـارهـای دقیق تر
• دسترسی بـه سوابق درخت با مراجعه به بـانک اطلاعـاتی
• کمک به محاسبه و اندازه گیری مکانیزم چرخه عمر محصول
• نوآوری و خلاقیت در حیطه توسعه انطباق با الزامات زیست محیطی
• حذف کـاغذ از جریـان جمع آوری اطلاعـات و مـراجعه بـه سوابـق
• صرفه جویی در وقت، کـاهش هزینه ها و خطاهای مربوط به جمع آوری و پردازش اطلاعات
• امکـان ارسـال سوابـق جمـع آوری شده در تـاریخ های مورد نظر بـه واحد فضای سبـز
• صرفه جویی در مدیریت و جلوگیری از هدر رفت آب در خصوص ابیاری فضای سبز

 

جداول، شکل ها و نمودارها 

 

جدول شماره 1. ساختار کدینگ درختان

1	0	0	0	0	0	0	1	0	5	2
شمارنده							گونه		ناحیه

 

جدول شماره 2. تقسیم بندی گونه های گیاهی

انواع گونه های گیاهی
01	زیتون تلخ
02	زبان گنجشک
03	کاج تهران
04	سرو نقره ای
05	ارغوان
06	خرزهره

 

جدول شماره 3. معیار های ماژول شناسایی

ماژول  شناسایی
ردیف	نام گونه	نام علمی	خانواده	تاریخ ثبت	ساعت ثبت	تاریخ کاشت

 

جدول شماره 4. معیار های ماژول ردیابی

ماژول ردیابی
نام ناحیه	Y	X	شناسه درخت	ID

 

جدول شماره 5. معیار های ماژول حفاظت

ماژول حفاظت

فاصله کاشت استاندارد(متر)

تاج پوشش

درصد شادابی

وضعیت درخت

مدت زمان آبیاری (ساعت)

دوره آبیاری (روز)

آفات

روشهای مبارزه

بیماری

روشهای مبارزه

کودهای مورد نیاز

زمان کود دهی

کود دهی انجام شده

سموم مورد نیاز

زمان سم پاشی

سم پاشی های انجام شده

شرایط آب و هوایی محل

درصد رطوبت محل

متوسط درجه حرارت محل

 

شکل شماره 1. گیاه پالایی

 

شکل شماره 2. ماژول های سامانه سمپاد                           شکل شماره3. تصویر هوایی منطقه فضای سبز

 

شکل شماره4. فوتوگرامتری

 

شکل شماره5. مدل مفهومی سمپاد

 

 

بحث و نتیجه‌گیری:

دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار در ﮐﺸﻮر ، ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎﻣﻞ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﯿﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﻘﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. شرکت فولاد بوتیای ایرانیان در راستای تعهدات مدیریت زیست محیطی خود و رسالت مسئولیت اجتماعی در جهت به حداقل رساندن آلودگی های ناشی از فرایندهای تولیدی و کاهش مصارف آب در بخش فضای سبز خود بدنبال سرمایه گذاری در بخش توسعه در حوزه فضای سبز می باشد که در نتیجه اقدام به توسعه فضای سبز در اطراف مجتمع خود به وسعت 1488 هکتار نموده است. در این پژوهش ما بدنبال طراحی یک سیستم مکانیزه جهت پایش و مدیریت اطلاعات درختان فضای سبز شرکت فولاد بوتیای ایرانیان هستیم. این پژوهش برای اولین بار در کشور در صنعت فولاد پایه ریزی شده است که به نوع خود موضوعی نوآورانه و خلاقانه نیز بشمار می رود.

• استقرار یک سیستم مدیریت اطلاعات در حوزه پایش و مدیریت وضعیت فضاهای سبز ایجاد شده در صنایع بزرگ کشور یک دستاورد در جهت کاهش اثرات رشد نامتوازن صنعت فولاد کشور بر پایداری آن تلقی کرد.
• تلفیق تکنولوژی های نو و مدرن در توسعه پایدار در حوزه محیط زیست برای پایش و مدیریت مکانیزه درختان.
• کاهش مصارف اب در بخش فضای سبز با توجه به حجم بالای توسعه فضای سبز در منطقه ای کویری و کم آب و مدییت مصارف آبیاری درختان بواسطه هوشمند سازی و پایش وضعیت آن.
• تعمیم این پژوهش به تجهیزات آبیاری و منابع آبی که نیاز به پایش اطلاعات دارند.

منابع:

1. اﻣﺎﻣﯽ راد و ﻫﻤﮑﺎران، آﻟﻮدﮔﯽ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و راﻫﮑﺎر ﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل آن ، ﭼﺎپ اول ، اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ واﺣﺪ ﺻﻨﻌﺘﯽ امیرکبیر 1390.
2. ﺑﺴﺎﻟﺖ ﭘﻮر و ﻫﻤﮑﺎران ، ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺑﺮ اﺳﺎس اﻟﮕﻮرﯾﺘﻢ ژﻧﺘﯿﮏ ﺑﺮای اﻧﺘﺨﺎب ﮔﯿﺎه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﯿﺎه ﭘﺎﻻﯾﯽ ﺧﺎک ﻫﺎی آﻟﻮده ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ،ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﺧﺎک )ﻋﻠﻮم ﺧﺎک و آب، ﺟﻠﺪ25 ، ﺷﻤﺎره 1 ، 70-61 ،1390.
3. ﺑﻬﻤﻦ ﭘﻮر و ﻣﺤﺮم ﻧﮋاد، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺳﺒﺰ ﺷﻬﺮی در ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان.
4. ﺗﻔﻘﺪ، ﺗﺎﺛﯿﺮ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﻃﺮاﺣﯽ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺷﻬﺮی ﺑﺮ روی ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻫﻮای ﺷﻬﺮ و ﻣﯿﮑﺮوﮐﻠﯿﻤﺎ ،ﻣﺠﻠﻪ ﭘﯿﺎم ﺳﺒﺰ ، ﺳﺎل 12 ، ﺷﻤﺎره 108ﺻﺺ17-8 ،1391.
5. ﺗﻮﺳﻠﯽ، اﺻﻮل و روشﻫﺎی ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻬﺮی و ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ در اﯾﺮان ﺟﻠﺪ اول، ﺗﻬﺮان، ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺷﻬﺮﺳﺎزی و ﻣﻌﻤﺎری اﯾﺮان.
6. ﺷﻬﺒﺎزی و ﻫﻤﮑﺎران ،ﮔﯿﺎه ﭘﺎﻻﯾﯽ ﺧﺎک ﻫﺎی آﻟﻮده ﺑﻪ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮی اﯾﻦ روش ، دوﻣﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﻣﻠﯽ ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ،1392.
7. ﻋﺎﺑﺪی ﮐﻮﭘﺎﯾﯽ و ﻫﻤﮑﺎران، ﮔﯿﺎه ﭘﺎﻻﯾﯽ روﺷﯽ ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ آﻻﯾﻨﺪﮔﯽ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ، ﯾﺎزدﻫﻤﯿﻦ ﮐﻨﮕﺮه ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ مهندسین متالوژی ایران،1386.
8. کارﻣﻮﻧﺎ، ﻣﮑﺎﻧﻬﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی اﺑﻌﺎد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻬﺮی، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮﯾﺒﺎ ﻗﺮاﺋﯽ، ﺗﻬﺮان، داﻧﺸﮕﺎه ﻫﻨﺮ،1388.
9. مللی و همکاران، گیاه پالایی هیدرو کربن های نفتی لجن فاضلاب پالایشگاه اصفهان، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، سال پانزدهم، ﺷﻤﺎره 56 ﺻﺺ155-166 ،1390.
10. ﻣﻨﺼﻮرﯾﺎن و ﻧﺎﻣﺪارﻗﺸﻘﺎﯾﯽ، اﻧﺠﻤﻦ ﺷﻬﺮﺳﺎزی آﻣﺮﯾﮑﺎ. اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻬﺮی ﺟﻠﺪ دوم ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ،ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات آذرﺧﺶ، 1387.