تجربیات شرکت آب و فاضلاب هرمزگان در راستای جداسازی و کاهش انشعابات فضای سبز شهرداری شهر بندرعباس از آب شرب و بهداشتی
آب یکی از بزرگترین چالش‌های قرن حاضر است. در گذشته مشکلات و مسائل آن در مقیاس محلی مطرح بود، اما اکنون این مشکلات در مقیاس‌های ملی و حتی جهانی بروز می‌کند. مقدار آب تجدید شونده‌یی که کره زمین هم‌اکنون دریافت می‌کند، معادل همان میزان ثابتی است که هزاران سال پیش، دریافت می نموده است لذا مقدار سرانه مصرف آب بشدت در حال افزایش است. در مدت ۴۰ سال گذشته، مصارف آب در سطح دنیا سه برابر شده است.در دهه های اخیر با توجه به وقوع پدیده خشکسالی ، کاهش میزان بارندگی و به تبع آن افت شدید سطح ذخایر تامین کننده آب بسیاری از شهرهای استان هرمزگان را در وضعیت بحرانی و یا در آستانه بحران قرارداده است به نحویکه شهرهای بندرعباس ، خمیر و روستاهای تابعه به دلیل کمبود شدید آب در وضعیت بحرانی(وضعیت قرمز) قرار گرفته اند. شرکت آب و فاضلاب استان هرمزگان جهت جبران کمبود آب و تامین آب مورد نیاز شهروندان از راهکارهایی چون شیرین سازی آب دریا ، استفاده از آبهای نامتعارف و از همه مهمتر انجام اقداماتی چون اعمال مدیریت فشار ، جداسازی سامانه آبیاری فضای سبز شهرداری از آب شرب ، نصب کاهنده های مصرف، کاهش تلفات در راستای مدیریت تقاضا و سازگاری با کم آبی بهره جسته است. با ابلاغ مصوبات هفدهمین جلسه شورای عالی آبی مبنی بر جداسازی شبکه آبیاری فضای سبز شهرداری از آب شرب و بهداشتی در سال 1393 این شرکت برنامه قطع کامل انشعابات فضای سبز شهرداری از آب شرب را در دستور کار خود قرارداده است. در این بررسی مشاهده می گردد که ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻل از انجام این عملیات منجر به کاهش 60 درصدی میزان مصرف فضای سبز شهرداری گشته است.
مقدمه :
درحال حاضر نه تنها دو میلیارد نفر در جهان سوم از دسترسی به آب کافی و سالم محروم هستند, بلکه کمبود آب و مسائل و مشکلات ناشی از آن, زنگ خطر را برای کشورهایی که از نظر منابع آب غنی بوده اند نیز به صدا درآورده است کارشناسان جهانی آب اعتقاد دارند ٤٠ کشور جهان که بیشتر آنها با حدود سرانه هفت لیتر آب در روز زندگی می کنند, بدون اینکه ابتدا بی آبی آنها جبران شود, هرگز قادر به خروج از محدوده فقر و رسیدن به توسعه پایدار نخواهند بود .ساکنان این کشورها به طور باورنکردنی با ترکیبی از فقر و بی آبی می جنگند. مسئله آب و بحران کم‌آبی موضوعی نیست که تنها به امروز و دیروز و امسال و سال بعد محدود شود؛ بحرانی که برای مدیریت آن همه ما در آن سهم دارند و باید برای حفظ این سرمایه بکوشند[1].
با توجه به اقلیم گرم و خشک استان ، محدودیت و کاهش شدید منابع تامین و وقوع پدیده خشکسالی در ده های اخیر شرکت آب و فاضلاب شهری استان هرمزگان با چالش بزرگی جهت تامین نیاز آبی جمعیتی بالغ بر 1/1 میلیون نفر را در قالب 36 شهر و جزیره روبرو نموده است به نحویکه نیاز آبی این مجموعه تحت پوشش در سال جاری (1398) و با لحاظ اقلیم 4450 لیتر بر ثانیه می باشد و این در حالی است که برداشت از منابع آب تنها به میزان 3302 لیتر بر ثانیه می باشد.
جهت گذر از این بحران دو رویکرد اساسی در سیاست های شرکت آب و فاضلاب نهادینه گردیده است . اولین قدم روی آوردن به منابع تامین آب جدید چون شیرین سازی آب دریا و استفاده از منابع آب غیر متعارف و دومین گام انجام اقداماتی در راستای مدیریت تقاضا و مصرف و به تبع آن کاهش میزان مصرف آب شرب می باشد که از این اقدامات می توان به پیگیری جهت جداسازی انشعابات فضای سبز شهرداری از آب شرب و بهداشتی اشاره نمود.
تعیین محل مورد مطالعه :
با ابلاغ مصوبات هفدهمین جلسه شورای عالی آبی مبنی بر جداسازی شبکه آبیاری فضای سبز شهرداری از آب شرب و بهداشتی در سال 93 و با توجه به تنش آبی در شهر بندرعباس ، شرکت آب و فاضلاب هرمزگان برنامه قطع کامل انشعابات فضای سبز شهرداری از آب شبکه آب شرب شهر بندرعباس را در دستور کار خود قرارداد.
تبیین مسائل و چالش‌های پروژه:
جهت جداسازی سامانه آبیاری فضای سبز شهری از آب شرب جلسات متعددی با سازمان فضای سبز شهرداری ، شهرداری بندرعباس و مدیریت بحران استانداری استان برگزار گردید که علیرغم همکاری مناسب سازمان ها با یکدیگر لیکن به دلیل عدم وجود منابع آب جایگزین متاسفانه قطع کامل انشعابات به صورت ضربتی انجام نپذیرفت، لذا به دلیل محدودیت های موجود برنامه عملیاتی به صورت برنامه ای بلند تدوین شده است.
نیاز آبی شهر بندرعباس ، خمیر و روستاهای اقمار با جمعیتی بالغ بر 670 هزار نفر و تخصیص آب تنها به بخش شرب صنایع در حدود 2650 لیتر بر ثانیه می باشد این در حالیست که در سالیان گذشته متوسط آب تولیدی 1700 لیتر بر ثانیه بوده است لذا این شرکت جهت جبران این مقدار کمبود (950 لیتر بر ثانیه) همواره با چالش بزرگی روبرو بوده است.
فرآیندها و روش اجرا:
بر اساس نشریه 3-117 امور نظام فتی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی با عنوان ضوابط طراحی سامانه های انتقال و توزیع آب شهری و روستایی[2] متوسط مصرف روزانه آب فضای سبز برای مناطق خشک و نیمه خشک حدود 5 تا 7 لیتر بر روز بر متر مربع می باشد که با توجه به مساحت کل فضای سبز موجود شهر بندرعباس به مقدار 280 هکتار ، نیاز آبی جهت نگهداری از این سطح 227 لیتر بر ثانیه می باشد که در سال شروع طرح (1393) میزان مصرف در حدود 250 لیتر بر ثانیه بوده است. با در مدار آمدن دستگاه های آب شیرین کن جهت شیرین سازی آب چاه های تحت پوشش شهرداری میزان 30 لیتر برثانیه از این محل تامین و در مخازنی که به همین منظور احداث شد ، ذخیره گردید.
قطع انشعابات غیر مجاز و انشعابات پر مصرف، عدم تخصیص آب جهت آبیاری چمن و رصد نمودن منبع تامین کننده کلیه قسمت های فضای سبز شهری از طریق تست کلر باقیمانده از دیگر اقدامات شرکت آب و فاضلاب در این راستا می باشد که تصاویر زیر نشان دهنده این موضوع می باشد.
تعیین منبع تامین کننده آب بوستانها و فضای سبز شهری با انجام تست های کلر باقیمانده و TDS
لازم بذکر است پس از پایش کامل انشعابات و قطع و کاهش تعداد انشعابات فضای سبز از ابتدای طرح تاکنون تعداد انشعابات مجاز فضای سبز از 396 فقره انشعاب به 216 فقره رسیده است. مضاف بر اینکه سالانه به طور متوسط تعداد 63 فقره انشعاب غیر مجاز شناسایی و قطع گردیده است. از سویی دیگر این شرکت جهت همکاری با سازمان شهرداری و حفظ سطح فضای سبز شهری از پتانسیل پساب تولیدی استفاده نموده است.
ساخت یک دستگاه پکیج تصفیه فاضلاب MBBR به ظرفیت 35مترمکعب در شبانه روز جهت نصب در تصفیه خانه آب شهر بندرعباس
فرآیندها و روش اجرا:
از اهم اقداماتی که انجام پذیرفته است می توان به موارد به شرح ذیل اشاره نمود :
- تشکیل کارگروه قطع انشعابات فضای سبز از آب شرب شهری
- تدوین برنامه جامع جهت جداسازی انشعابات فضای سبز شهرداری
- پایش کامل انشعابات فضای سبز شهر بندرعباس
- شناسایی و قطع کامل انشعاب غیرمجاز شهرداری ( به صورت متوسط سالانه63 فقره انشعاب قطع گردیده است).
- مجاز سازی انشعابات آب غرفه های تجاری و خدماتی که از محل انشعابات آب فضای سبز شهرداری تامین می شده اند
- شناسایی انشعابات غیر فعال و حذف کامل آنها
- تنظیم صورتجلسه برای کلیه انشعابات فضای سبز با سازمان فضای سبز شهرداری در محل هر انشعاب
- توجیه سازمان فضای سبز شهرداری جهت تغییر روش آبیاری فضای سبز سازمان شهرداری از غرق آبی به صورت قطره ای و تانکری
- ارائه پیشنهاد به سازمان سیما ، منظر و فضای سبز شهری بندرعباس در راستای کاهش چمن و جایگزینی آن با گیاهان پوششی مناسب اقلیم منطقه
- تامین 13 درصد از نیاز آبی فضای سبز یا استفاده از چاه های موجود در سطح شهر و شیرین سازی آب آنها از طریق نصب دستگاه های آب شیرین کن توسط سازمان شهرداری
- استفاده از ظرفیتها و منابع جایگزین جهت حفظ فضای سبز شهری
- راه اندازی پکیج تصفیه فاضلاب MBBR به ظرفیت 50 مترمکعب در شبانه روز در یکی از بوستانهای شهر بندرعباس
- آبیاری فضای سبز استانداری هرمزگان از محل پساب تصفیه خانه فاضلاب شهر بندرعباس
- انعقاد تفاهمنامه ای فی ما بین شهرداری و شرکت اب و فاضلاب جهت تامین کسری آب مورد نیاز فضای سبز از محل تصفیه فاضلاب خام با نصب پنج دستگاه پکیج تصفیه فاضلاب به میزان 10 لیتر بر ثانیه
- عقد تفاهم نامه با سازمان شهرداری بندرعباس و استانداری استان جهت در اختیار قرار دادن 50 لیتر بر ثانیه از پساب تولیدی تا پایان سال 1397 و افزایش این میزان به 200 لیتر بر ثانیه تا دو سال آینده در راستای جداسازی انشعابات فضای سبز از آب شرب شهری
- ساخت یک دستگاه پکیج تصفیه فاضلاب MBBR به ظرفیت 35مترمکعب در شبانه روز جهت نصب در تصفیه خانه آب شهر بندرعباس
نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
همانطور که در جدول و نمودار به شرح ذیل مشاهده میگردد میزان مصرف فضای سبز شهرداری طی سال های 1393 تاکنون در حدود 60 درصد کاهش یافته است. این بدین معنی است که این شرکت توانسته است با صرفه جویی میزان 149 لیتر بر ثانیه در این بخش نسبت به جبران بخشی از کمبود آب اقدام نماید.
|
عنوان |
شروع طرح - سال 93 |
وضعیت فعلی |
|
تعداد انشعابات فضای سبز شهرداری (فقره) |
396 |
201 |
|
مقدار مصرف ( لیتر بر ثانیه) |
249 |
100 |
منابع و مراجع :
- احمد آل یاسین، (١٣٨٤). بحران آب: انتشارات جامعه مهندسان مشاور ایران
- نشریه 3-117 امور نظام فتی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی با عنوان ضوابط طراحی سامانه های انتقال و توزیع آب شهری و روستایی
- کاظم اسماعیلی ، مهدی دری ، (1394) ، بررسی تاثیر جداسازی آب شرب از آب مصرفی فضای سبز، در میزان کاهش مصرف آب و کاهش هزینه ها (مطالعه موردی شهر قاین): مجله علمی- ترویجی سامانه های سطوح آبگیر باران
گروه: فضای سبز کلمات کلیدی: