گزارش اقدامات اجرایی شرکت سایپا در مدیریت منابع آبی و سازگاری با کم آبی

تامین و توزیع آب در کشورهای در حال توسعه ، مسائل مهمی را بوجود آورده است و دولتها را واداشته است تا مبالغ عظیمی پول در راه تامین آن سرمایه‌ گذاری نمایند. این موضوع بخصوص در کشورهای خشک و نیمه‌خشک منجمله ایران حالت جدی‌تر به خود گرفته است. با توجه به رشد جمعیت ، پیشرفت صنایع و رونق تولید و افزایش میزان برداشت آب ، سرانه منابع آب تجدید شونده که در سال 1375 بالغ بر 2000 مترمکعب بوده ، پیش بینی میشود تا سال 1400 به حدود 800  مترمکعب کاهش یابد.  در این صورت کشور با کم آبی شدیدی طی سال های آتی رو برو خواهد بود لذا می بایست امکانات و توانایی لازم جهت استفاده بهینه از منابع آبی موجود و مقابله با بحران کم آبی  همواره مد نظر قرار گیرد ، یکی از مهمترین و ارزانترین منابع قابل استفاده و با دسترسی آسان  ، استفاده مجدد از پسابهای تصفیه شده جهت مصارف صنعتی و آبیاری فضای سبز می باشد که درکشورهای پیشرفته به صورت متداول مورد استفاده قرار می گیرد. در این راستا شرکت سایپا با حمایت مدیریت ارشد و تکیه بر توانایی های داخلی موفق به استفاده حداکثری از محل تصفیه پساب شده  و موفق به تامین بیش از 80 درصد از مصارف صنعتی خود از این منبع شده است. 

وضعیت موجود مصرف آب

میانگین مصرف آب در شرکت خودرو سازی سایپا در شرایط نرمال و عادی برابر 2599 متر مکعب در شبانه روز می باشد که به ازای تولید هر خودرو در شرکت سایپا حدود 4.2 متر مکعب آب مصرف می شود این میزان آب شامل مصارف شرب و بهداشتی , صنعتی و آبیاری فضای سبز می باشد.جدول زیر میزان مصرف کل آب صنعتی , بهداشتی و فضای سبز را در سال 1396 در خودرو سازهای گروه سایپا به تصویر کشیده است.

 

جدول مقایسه میزان مصرف کل آب در خودرو سازهای گروه سایپا
نام شرکت		پارس خودرو	سایپا کاشان
مترمکعب مصرفی به ازای تولید هر خودرو

 

شایان ذکر است میزان مصرف آب صنعتی به ازای تولید هر دستگاه خودرو در شرکت سایپا حدود 2.2 مترمکعب می باشد . با توجه به اینکه حدود 12000 نفر در شرکت سایپا مشغول به کار می باشند سرانه مصرف آب شرب و بهداشتی نیز به ازای هر نفر 93 لیترمی باشد.

 

وضع موجود مصارف آب صنعتی و بهداشتی در بخش های مختلف

شرکت سایپا به لحاظ جغرافیایی در منطقه ای خشک و کم آب واقع است که به دلیل ضعف پتانسیل آبهای زیر زمینی به هیچ عنوان مجوز حفر چاه جدید در آن داده نمی شود و در عین حال تنها شبکه موجود آبرسانی در منطقه خط اصلی انتقال آب خام رودخانه کرج به تهران می باشد که به دلیل کاربری آن جهت مصارف شرب تهران به هیچ عنوان قابل اتکاء نیست بطوریکه در فصل تابستان در اوج تقاضا فشار و دبی آن به شدت کاهش یافته و گاها" به صفر نیز می رسد.سایر منابع تامین آب شرکت سایپا 4 حلقه چاه عمیق می باشد که چاه های شماره 1و2 به دلیل افت سطح آبهای زیر زمینی دارای آبدهی مناسب نبوده و تنها چاههای شماره 3و4 از این نظر دارای وضعیت بهتری هستند ، وضعیت مصارف آب در شرکت سایپا به صورت کامل در جداول زیر ارائه شده است :

 

منابع تامین آب قبل از بازچرخانی پساب تصفیه شده
نام منبع	وضعیت آبدهی	دبی (مترمکعب بر ساعت)
چاه شماره 1
چاه شماره 2
چاه شماره 3
چاه شماره 4
آب خام کرج	دبی متغیر و بستگی به فصل دارد و در فصول گرم و کاهش آب پشت سد به صفر نزدیک می شود

 

از 2599 مترمکعب میانگین مصرف روزانه آب در شرکت سایپا 1115 متر مکعب بابت مصارف شرب و بهداشتی , 1320 متر مکعب بابت مصارف صنعتی و 164 متر مکعب جهت مصارف آبیاری فضای سبز مورد بهره برداری قرار میگیرد.منبع تامین آب در شرکت سایپا چهار حلقه چاه عمیق و بک انشعاب از آب خام کرج می باشد.

درصد مصارف آب در شرکت سایپا

 

در شکل های زیر میزان مصارف مختلف آب در شرکت سایپا ارائه شده است.

فلودیاگرام چرخه آبی در شرکت سایپا بعد از بازچرخانی پساب تصفیه شده در مصارف صنعتی و کشاورزی

 

مشخصات فنی تصفیه خانه های فاضلاب صنعتی و بهداشتی در حال بهره برداری و میزان پساب بازچرخانی شده از آنها

مجموعه تصفیه خانه های سایپا با ظرفیت 216 مترمکعب برساعت درجهت حفظ آرمان های زیست محیطی باهدف ارتقاء خصوصیات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی پساب درحد استانداردهای مورد قبول محیط زیست راه اندازی و به بهره برداری رسیده است.

مجموعه تصفیه خانه های سایپا مشتمل بر سه تصفیه خانه میباشد ، که تصفیه خانه های شماره 1و2 بطور موازی فرایندهای تصفیه فاضلاب را بروش لجن فعال با هوا دهی ممتد انجام می دهند، پساب حاصل از دو مجموعه وارد تصفیه خانه شماره 3 میشود که بصورت سری با دو تصفیه 1و2 قراردارد وپس از انجام فرایندهای تصفیه تکمیلی کیفیت پساب را به حد قابل قبول رسانده و  وارد مخزن نهائی می نماید. در ادامه جهت استفاده کامل از پساب تولید شده سه خط اسمز معکوس وجود دارد که خروجی آن  جهت بازچرخانی در خط تولید وارد مخازن صنعتی می شود. در این مرحله بطور میانگین روزنه 1200 متر مکعب از پساب تصفیه شده وارد چرخه آبی می شود .

 

مجموعه تصفیه خانه های سایپا که آب را برای ورود به واحد اسمز معکوس آماده می کند .

 

واحد اسمز معکوس جهت تصفیه نهایی پساب

 

میزان کمبود ضروری آب مورد نیاز برای پایداری وضع تولید :

شرکت سایپا به لحاظ جغرافیایی در منطقه ای خشک و کم آب واقع شده است که به دلیل ضعف پتانسیل آبهای زیر زمینی به هیچ عنوان مجوز حفر چاه جدید در آن داده نمی شود و در عین حال تنها شبکه موجود آبرسانی در منطقه خط اصلی انتقال آب خام رودخانه کرج به تهران می باشد که به دلیل کاربری آن جهت مصارف شرب تهران به هیچ عنوان قابل اتکاء نیست بطوریکه در فصل تابستان و در اوج تقاضا , فشار و دبی آن به شدت کاهش یافته و گاها“ به صفر نیز می رسد. سایر منابع تامین آب شرکت سایپا 4 حلقه چاه عمیق می باشد که چاههای شماره 1و2 به دلیل افت سطح آبهای زیر زمینی دارای آبدهی مناسب نبوده و تنها چاه های شماره 3و4 از این نظر دارای وضعیت بهتری می باشند. با توجه به دلایل ذکر شده تامین منابع آبی امری ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد.

 

مشخصات فنی طرح های اجرا شده و آثار آن در کاهش مصارف آب

بطور کلی در شرکت سایپا جهت مقابله با بحران آب و کاهش میزان مصرف در مصارف مختلف شرب , صتعتی و کشاورزی اقدامات ذیل انجام شده است:

• تفکیک کامل خطوط چهارگانه شبکه های آبرسانی ( شرب ، صنعتی، آتش نشانی و آبیاری )
• استفاده مجدد از پساب تصفیه شده و بازچزخانی آن در خطوط تولید با استفاده تکنولوژی اسمز مکعوس و استفاده مجدد از ممبران های مستعمل سالن های رنگ
• تعریف خط مبنا برای مصارف آب شرب و صنعتی و کنترل مصرف
• آبیاری فضای سبز موجود به روش قطره ای بارانی
• استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف بر روی دوش های حمام
• صدور قبص آب برای سالن ها

 

الف : تفکیک کامل خطوط چهارگانه شبکه های آبرسانی ( شرب، صنعتی، آتش نشانی و آبیاری )

تفکیک شبکه های آبرسانی با اجرای 21500 متر لوله پلی اتیلن در راستای برنامه ریزی اصولی استفاده از پساب تصفیه شده و جلوگیری از نشت آب از شبکه های فرسوده که در این خصوص عملیات اجرایی زیر انجام شده است :

• اجرای خط انتقال آب شرب به طول11300 متر
• اجرای خط انتقال آب صنعتی به طول 4400 متر
• اجرای خط انتقال آب آبیاری فضای سبز به طول 5800 متر
• اجرای خط انتقال پساب تصفیه شده از سایت تصفیه خانه به مخازن صنعتی سانترال آب به طول 1200 متر  

 

ب : استفاده مجدداز پساب تصفیه شده و بازچرخانی آن در خطوط تولید با استفاده تکنولوژی اسمز مکعوس و استفاده مجدد از ممبران های مستعمل سالن های رنگ

در شرکت سایپا دو مجموعه RO در سالن های رنگ شماره یک و دو وجود دارد که در آنها جهت تامین آب نرم از 150 عدد ممبران استفاده می شود و هدایت الکتریکی آب جهت استفاده در سالن رنگ به زیر20میکروزیمنس بر ثانیه رسانیده می شود . بطور معمول با توجه به اینکه هدایت الکتریکی منابع آبی شرکت حدود 750 میکروزیمنس بر ثانیه می باشد لذا هر سه تا چهار سال یکبار این  ممبران ها مستعمل شده و الزاما“ تعویض می شوند . باتوجه به اینکه بیش از 90 درصد هزینه جاری و 50 درصد هزینه ثابت سیستم RO مربوط به تهیه ممبران می باشد لذا شرکت سایپا با حمایت مدیریت ارشد و تکیه بر توان داخلی اقدام به طراحی سه خط اسمز معکوس جهت تصفیه تکمیلی پساب با استفاده از ممبران های مستعمل سالن های رنگ نمود که نتایج اجرای این پروژه به شرح ذیل می باشد:

1. بازچرخانی روزانه 1200متر مکعب از پساب تصفیه شده
2. کاهش میزان برداشت از منابع آب زیر زمینی به میزان 46 درصد
3. تامین 81 درصد از مصارف آب صنعتی شرکت
4. کاهش هزینه سالانه بیش از ده میلیارد ریال
5. اطمینان از تامین نیازهای آبی شرکت سایپا با توجه به بحران کم آبی
6. انتخاب پروژه اجرا شده به عنوان پروژه برتر از طرف انجمن مدیریت سبز اروپا

 

پ : تعریف خط مبنا برای مصارف آب شرب و صنعتی و کنترل مصرف

خط مبنای انرژیEnergy Baseline) ) یکی از الزامات استاندارد سیستم مدیریت انرژی است که جهت محاسبه صرفه جویی های انرژی قبل و بعد از اجرای اقدامات بهبود عملکرد انرژی استفاده می شود و امکان مقایسه عملکرد انرژی در سازمان را فراهم می سازد. پارامترهای تاثیر گذار در خط مبنای انرژی شرکت سایپا شامل تعداد تولید خودرو، روزهای کاری و شرایط آب و هوایی است.در این راستا با تعریف خطوط مبنا برای مصارف صنعتی و بهداشتی آب در شرکت سایپا و پایش و تحلیل میزان مصرف آن در کارگروه آب با استناد به خطوط مبنا همواره میزان مصرف تحت کنترل بوده و علل کاهش و یا افزایش میزان مصرف آب جهت اقدامات لازم به گروه های هدف اطلاع رسانی می شود.

طراحی و اجرای سه خط RO با ممبرانهای مستعمل سالنهای رنگ

 

ت : آبیاری فضای سبز موجود به روش قطره ای بارانی

با توجه به اینکه آبیاری فضای سبز در شرکت سایپا بصورت غرقابی انجام می شد لذت جهت کاهش مصرف آب در این زمینه اقدام به اجرای پروژه آبیاری به روش قطره ای – بارانی شد . با تعریف این پروژه و اجرای 21 هزار متر لوله گذاری پلی اتیلن 20000 هزار متر فضای سبز موجود در شرکت سایپا تحت آبیاری قطره ای بارانی قرار گرفت که 30 درصد در میزان آب مورد استفاده در آبیاری فضای سبز صرفه جویی شد . قبل از اجرای پروژه مذکور میانگین مصرف آب جهت آبیاری فضای سبز 234 متر مکعب در شبانه روز بود و پس از اجرای پروژه میانگین مصرف آب به 164 متر مکعب در شبانه روز کاهش پیدا کرد .

ث : صدور قبض آب برای سالن های تولیدی

یکی از اقدامات مهم جهت کنترل میزان مصرف آب در نقاط مختلف کارخانه و انجام برنامه ریزی های لازم جهت کاهش مصرف آب اطلاع از میزان مصرف در سالنها و اماکن مختلف می باشد. لذا بدین منظور اقدام به نصب کنتور در سالنهای تولیدی و ارسال قبض آب برای هر سالن شده است . با توجه به ارسال قبض و هزینه آب بها برای هر سالن توجه عمومی و جلب مشارکت تمام کارکنان در راستای کاهش مصرف آب بیشتر شده است.

تقدیر و تشکر :

پروژه های اجرا شده در راستای سازگاری با کم آبی طی چند فاز تحقیقاتی و اجرایی در شرکت خودروسازی سایپا ، معاونت تولید و پشتیبانی ، مدیریت توسعه و نگهداری زیر ساخت انرژی ، اداره آب و فاضلاب صورت پذیرفت ، لذا بدین وسیله از حمایتها و پشتیبانی معاونت محترم تولید و پشتیبانی و زحمات کلیه همکاران محترم در ادارات تاسیسات ، ساختمان ، الکترونیک و سایر واحد هایی که درفاز اجرایی همکاری و مشارکت نمودند تشکر و قدردانی می گردد .

 

منابع فارسی:

1. توکلی ، م ، جهانی بهنمیری ، محمودی ، ش ، 1390، برنامه ریزی و مدیریت طرح های استفاده مجدد از فاضلاب های تصفیه شده شرکت منابع آب ایران
2. حشمتی ، س ،س ، بیگی هرچگانی ، ح 1391 ، پهنه بندی شاخص های کیفی آب زیر زمینی  شهر کرد به منظور استفاده در طرح های ابیاری
3. معاونت برنامه ریزی ،1389، ضوابط زیست محیطی استفاده مجدد از پساب ها و آب های برگشتی ، نشریه 535
4. مطالعات زیست محیطی استفاده از پساب تصفیه خانه فاضلاب ،جلد دوم ، مطالعات زیست محیطی 1386
5. Angelakis, A.N., Bontoux, L., 2001. Wastewater reclamation and reuse in Eureaucountries. Water Policy 3, 47–59.
6. Angelakis, A.N., Marecos Do, M.H.F., Bontoux, L., Asano, T., 1999. The status of
7. wastewater reuse practise in the Mediterranean basin: need for guidelines.
8. Water Research 33, 2201–2217.
9. Arlabosse, P., Ferrasse, J.H., Lecomte, D., Crine, M., Dumont, Y., Léonard, A., 2012.
10. Efficient sludge thermal processing: from drying to thermal valorisation. In: Tsotsas, E., Mujumdar, A.S. (Eds.), Modern Drying Technology, Energy Savings, vol. 4. Wiley-VCH, pp. 295–329, ISBN 978-3-527-31559-8.
11. BIOPROS, 2006. D3 – Report on current wastewater/sludge treatment situation in the BIOPROS regions. Solutions for the safe application of wastewater and
12. sludge for high efficient biomass production in Short-Rotation-Plantations.
13. Collective Research Project.
14. Bixio, D., Thoeye, C., De Koning, J., Joksimovic, D., Savic, D., Wintgens, T., Melin, T.,
15. 2006. Wastewater reuse in Europe. Desalination 187, 89–101.
16. CEC (Council of the European Communities), 2001. Commission decision of 16 January 2001 amending Decision 2000/532/EC as regards the list of wastes (2001/118/EC). Official Journal of the European Communities No. L 47/
17. 1-31. CEC (Council of the European Communities), 1986. Council Directive of 12 June 1986 on the protection of the environment, and in particular of the soil, when sewage sludge is used in agriculture (86/278/EEC). Official Journal of the European Communities No. L 181/6-12.